Ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος ἀνεδείχθη μέγας Ἅγιος Ἀπόστολος καὶ Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας γιατὶ ἀκριβῶς, ἐφάρμοσε τὸν Λόγον τοῦ Θεοῦ, τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἐπίστεψε εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τοῦ ὁποίου ἐνομίζετο ἀδελφὸς ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Ἀλλὰ ὁ Κύριος δὲν εἶχε κατὰ σάρκα ἀδελφούς. Ἡ Παναγία μας μόνο τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐγέννησε καὶ κανένα ἄλλον. Ἀλλὰ ἦταν νομιζόμενος ἀδελφὸς τοῦ Κυρίου, ἀφοῦ ἦταν ἀπὸ τὰ τέκνα τοῦ Ἰωσὴφ τοῦ Μνήστορος τὰ ὁποῖα εἶχε ἀπὸ τὴν σύζυγό του ἡ ὁποία εἶχε ἀποθάνει.
Ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοι μᾶς δείχνουν τὸν δρόμο γιὰ τὴν σωτηρία μας ποὺ εἶναι ἡ φροντίδα τῆς ψυχῆς μας. Μόνον ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὰ ἐπὶ γῆς ὄντα ἀξιώθηκε νὰ ἔχει ψυχὴ ἀθάνατο, κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ πεποιημένη. Λέγει λοιπόν, ὁ Ἅγιος Μέγας Ἀντώνιος εἰς τὴν 166η Παραίνεσή του σχετικὰ μὲ τὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ζωὴ τῶν ζώντων ὄντων ποὺ ὑπάρχουν στὴν γῆ: «Γιὰ ἐκείνους» λέγει, «ποὺ τολμοῦν νὰ λένε ἀσεβῶς ὅτι τὰ φυτὰ καὶ τὰ λάχανα ἔχουν ψυχὴ ἔγραψα τὸ κεφάλαιο αυτό, γιὰ τὴν πληροφόρηση τῶν περισσότερο ἁπλοϊκῶν καὶ ἄδολων ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους»· «Διὰ τοὺς ἀσεβῶς τολμῶντας λέγειν ἔμψυχα καὶ φυτὰ καὶ λάχανα, ἔγραψα τὸ κεφάλαιον τοῖς ἁπλουστέροις πρὸς εἴδησιν». Καὶ αὐτὸ βεβαίως, εἶναι καὶ σήμερα ἐπίκαιρο, ὅπου ἡ εἰδωλολατρία καὶ ἡ δαιμονολατρία ἔχει εἰσβάλει εἰς τὸν κόσμο, καὶ ἀκόμα καὶ στὴν παιδικὴ λογοτεχνία. Καὶ παρουσιάζονται, σύμφωνα μὲ τὴν εὐφυὴ φαντασία κάποιων, καὶ τὰ φυτὰ νὰ ἔχουν ζωὴ καὶ νὰ ὁμιλοῦν, καὶ τὰ ζῶα νὰ φέρονται ὡς ἄνθρωποι, καὶ νὰ διεκδικοῦν κάποιοι φιλόζωοι σχεδὸν τὰ ἴδια δικαιώματα - ἤ καὶ ἀνώτερα μερικὲς φορὲς- γιὰ τὰ ζῶα παρὰ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ νὰ μεριμνοῦν καὶ νὰ φροντίζουν ὡς ζωολάτρες γιὰ αὐτὰ παρὰ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, γιὰ τὰ ἑκατομμύρια παιδιὰ ποὺ θυσιάζονται στὸν βωμὸ τῆς φιληδονίας τῆς ἀνθρώπινης μέσῳ τῶν ἐκτρώσεων.
Λέγει λοιπὸν ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος: «τὰ μὲν φυτὰ ἔχουν ζωὴ φυσική· ψυχὴ ὅμως δὲν ἔχουν». Ζώσα ὕπαρξη λογικὴ λέγεται ὁ ἄνθρωπος γιατὶ ἔχει νοῦ καὶ εἶναι δεκτικὸς τῆς μαθήσεως καὶ τῆς γνώσεως. Οἱ ἄλλες ὅμως ζῶσες ὑπάρξεις ποὺ βρίσκονται στὴν γῆ καὶ στὸν ἀέρα ἔχουν φωνὴ μέσα τους, καθὼς ἔχουν πνοὴ καὶ ζωτικὴ δύναμη. Καὶ ὅλα μέν, ὡς αὐξάνονται καὶ κατόπιν ἐλαχιστοποιοῦνται μὲ τὸν θάνατο, χάνονται· εἶναι ζῶσες ὑπάρξεις διότι ζοῦν καὶ αὐξάνονται ἀλλὰ δὲν ἔχουν καὶ ψυχὴ ὅπως ἔχει ὁ ἄνθρωπος. «Τὰ φυτὰ ζωήν μὲν ἔχει», λέγει καὶ τὸ πρωτότυπο, «τὴν φυσικήν, ψυχὴν δὲ οὐκ ἔχει. λογικὸν δὲ ζῶον ὁ ἄνθρωπος λέγεται». Εἶναι ζῶον – ζῶον δηλαδὴ ζῶν ὄν- τὸ ὁποῖο ἔχει λογικὴ ψυχή. Νοῦν ἔχει, «ὅτι νοῦν ἔχει καὶ ἐπιστήμης ἐστὶ δεκτικός. Τὰ μέντοι ἄλλα ζῶα τὰ ἐπίγειά τε, καὶ ἀέρια, φωνὴ ἐν αὐτοῖς ἐστιν»· τὰ ἄλλα ζῶα δὲν ἔχουν λογικὴ ψυχή, δὲν ἔχουν νοῦ· ἔχουν φωνὴ γιατὶ ἔχουν πνεῦμα, ἀλλὰ δὲν ἔχουν ψυχή. «Φωνὴ ἐν αὐτοῖς ἐστιν, ὅτι πνεῦμα ἔχει, καὶ ψυχήν». Ἐδῶ ἡ ἔννοια τῆς λέξεως ψυχὴ εἶναι ἡ ζωτικὴ δύναμη καὶ ὄχι ἡ ψυχὴ μὲ τὴν ἔννοια ποὺ ἔχει ὁ ἄνθρωπος ψυχή. «Καὶ πάντα μὲν τὰ αὐξανόμενά ἐστι, καὶ μειούμενα ζῶα, ὅτι ζῇ καὶ αὐξάνεται, οὐ μέν τοι καὶ ψυχὴν ἔχει»· καὶ τὰ διάφορα ζῶα ἔχουν μία ζωτικὴ δύναμη. Αὐξάνονται καὶ πεθαίνουν καὶ ἔχουν βέβαια αὐτὴν τὴν ζωτικὴ δύναμη ἀλλὰ δὲν ἔχουν ψυχή. «Τῶν δὲ ζώων», στὶς δὲ ζῶσες ὑπάρξεις, τὰ ζῶντα ὄντα, τὰ εἴδη εἶναι τέσσερα, γιατὶ ἀπ’ αὐτὰ τὰ μὲν εἶναι ἀθάνατα καὶ ἔμψυχα, ὅπως οἱ Ἄγγελοι. Καὶ βεβαίως, καὶ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν κατὰ χάριν ἀθάνατες ψυχές. Τὰ δὲ ἔχουν νοῦ καὶ ψυχὴ καὶ πνοή, ὅπως οἱ ἄνθρωποι. Καὶ ἄλλα ἔχουν πνοὴ καὶ ζωτικὴ δύναμη, ὅπως εἶναι τὰ ζῶα. Ἄλλα ὅμως, ἔχουν μόνο ζωή, ὅπως τὰ φυτά. Καὶ ἡ ζωὴ πράγματι, ὡς πρὸς τὰ φυτά, συγκροτεῖται χωρὶς ψυχὴ καὶ πνοὴ καὶ νοῦ καὶ ἀθανασία. Καὶ ὅλες οἱ ἄλλες ζῶσες ὑπάρξεις χωρὶς ζωή, χωρὶς ζωτικὴ δύναμη δηλαδή, δὲν μποροῦν νὰ ὑπάρξουν. Κάθε βέβαια ψυχὴ ἀνθρώπινη, προφανῶς ζεῖ μὲ τὴν δυνατότητα ἀενάου κινήσεως ἀπὸ τὸν ἕνα τόπο στὸν ἄλλο τόπο.
«Τῶν δὲ ζώων διαφοραὶ τέσσαρες εἰσί»· ὑπάρχουν τέσσερα εἴδη ζώντων ὄντων. «Τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν ἀθάνατά ἐστι, καὶ ἔμψυχα, ὡς οἱ Ἄγγελοι». Τὸ πρῶτο εἶδος ζώντων ὄντων, λέγει ὁ Μέγας Ἀντώνιος, εἶναι οἱ Ἄγγελοι ποὺ εἶναι ἔμψυχοι καὶ ἀθάνατοι. Τὰ δὲ ἄλλα ὄντα εἶναι οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἔχουν νοῦ καὶ ψυχὴ καὶ πνεῦμα. «Τὰ δὲ πνεῦμα ἔχει, καὶ ψυχήν, ὡς τὰ ζῶα». Καὶ ἄλλα πάλι, ἔχουν πνοὴ καὶ ἔχουν καὶ ζωτικὴ δύναμη ποὺ τὴν ὀνομάζει ψυχή. «Τὰ δὲ μόνον ζωὴν ἔχει»· ὅπως τὰ φυτά, δὲν ἔχουν πνοὴ ἀλλὰ ἔχουν ζωτικὴ δύναμη. «Καὶ ζωὴ μὲν ἐπὶ τῶν φυτῶν, χωρὶς ψυχῆς καὶ πνεύματος, καὶ νοῦ, καὶ ἀθανασίας συνίσταται». Ἡ ζωὴ τῶν φυτῶν, ἡ ζωτικὴ δύναμη τῶν φυτῶν εἶναι στερημένη ψυχῆς καὶ πνεύματος καὶ νοῦ καὶ ἀθανασίας. «Τὰ ἄλλα δὲ πάντα, χωρὶς ζωῆς οὐ δύνανται εἶναι»· καὶ ὅλες οἱ ἄλλες ζῶσες ὑπάρξεις χωρὶς ζωὴ δὲν μποροῦν νὰ ὑπάρξουν. «Πᾶσα δὲ ψυχὴ ἀνθρωπίνη δηλονότι ἀεικίνητός ἐστιν ἀπὸ τόπου εἰς ἕτερον τόπον»· εἶναι χαρακτηριστικὸ τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς ποὺ ζεῖ, νὰ κινεῖται ἀπὸ τὸν ἕνα τόπο στὸν ἄλλον. Ἔτσι, ὅπου εἶναι ὁ νοῦς, ἐκεῖ εἶναι καὶ ὁ ἄνθρωπος.
Ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ προσέξουμε πάρα πολὺ εἶναι τὴν αἰωνιότητα τῆς ψυχῆς μας. Ἡ ψυχὴ ἔχει κατὰ χάριν ἀθανασία. Γι’ αὐτὸ καὶ λέγει ὁ Κύριος, «καὶ μὴ φοβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποκτεννόντων τὸ σῶμα, τὴν δὲ ψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι· φοβήθητε δὲ μᾶλλον τὸν δυνάμενον καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα ἀπολέσαι ἐν γεέννῃ» (Ματθ. 10, 28)· νὰ φοβηθεῖτε αὐτὸν ποὺ μπορεῖ καὶ τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα νὰ τὰ βάλει στὴν ἀπώλεια τῆς κολάσεως, καὶ αὐτὸς εἶναι μόνον ὁ Θεός. Καὶ βεβαίως, ὅταν ὁ ἄνθρωπος παραδώσει στὸν πονηρὸ τὴν ψυχή του, κινδυνεύει καὶ ὁδηγεῖται στὴν αἰώνια ἀπώλεια, ἄν δὲν μετανοήσει. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ μεγάλη μας φροντίδα καὶ πρέπει νὰ εἶναι ἡ καλή μας ἀγωνία, νὰ σώσουμε τὰς ψυχάς μας.
«Τί γὰρ ὠφελεῖται ἄνθρωπος», λέγει πάλι ὁ Κύριος, «ἐὰν τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ, τὴν δὲ ψυχὴν αὐτοῦ ζημιωθῇ; ἤ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Ματθ. 16, 26)· ποιά ὠφέλεια ἔχει ὁ ἄνθρωπος ἄν κερδίσει ὅλον τὸν κόσμο καὶ χάσει τὴν ψυχή του; Καὶ ἄν ἕνας ἄνθρωπος χάσει τὴν ψυχή του, τί μπορεῖ νὰ δώσει ὡς ἀντάλλαγμα μὲ τὸ ὁποῖο θὰ τὴν ἐξαγοράσει ἀπὸ τὴν αἰώνια ἀπώλεια; Γι’ αὐτό, πάνω ἀπ’ ὅλα, ἄς βάλουμε αὐτὸ στόχο στὴν ζωή μας: νὰ σωθεῖ ἡ ψυχή μας γιὰ νὰ εὐαρεστήσουμε εἰς τὸν Κύριο, γιὰ τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ μὴν μᾶς βλέπει ὁ Χριστός μας στὴν κόλαση, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, καὶ λυπᾶται Αὐτὸς ποὺ ἔκανε τόσα γιὰ ἐμᾶς.
«Τί εἶναι ἡ ψυχή;», λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. «Ἡ ψυχὴ εἶναι μία ἄϋλη οὐσία, ἀσχημάτιστη, λογική, νοερὰ καὶ ἀόρατη γιὰ τὰ σωματικὰ μάτια, ἡ ὁποία προσδίδει στὸ σῶμα ζωή. Τὸ σῶμα βρίσκεται μέσα στὴν ψυχὴ καὶ ὄχι τὸ ἀντίστροφο. Ἡ ψυχὴ βρίσκεται στὸ σῶμα, ὅπως ἡ φωτιὰ βρίσκεται μέσα στὸ πυρακτωμένο σίδερο. Ἡ ψυχὴ εἶναι ποὺ ζωοποιεῖ τὸ σῶμα, γι’ αὐτὸ καὶ ὅταν ἐπέρχεται ὁ θάνατος- χωρίζεται δηλαδὴ ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὸ σῶμα- τὸ σῶμα καταρρέει, ἀποθνήσκει, διαλύεται».
«Τίποτα», λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, «δὲν θέτει στὴν ψυχὴ τόσο μεγάλη δύναμη ὅσο τὸ νὰ ἀπαλλαγεῖ κανεὶς ἀπὸ τὰ πλεονάζοντα ὑλικὰ ἀγαθά. Καὶ τίποτα δὲν τὴν ἐξασθενεῖ τόσο πολὺ ὅσο τὸ νὰ εἶναι δεσμευμένη ἀπὸ αὐτά». Ὅσο ὁ ἄνθρωπος δηλαδὴ εἶναι πλεονέκτης, ἄπληστος, εἶναι ἄνθρωπος ποὺ κυνηγάει τὴν ὕλη καὶ προσκολλᾶται σ’ αὐτήν, τόσο γίνεται δυσκίνητη ἡ ψυχή του, τόσο βασανίζεται ἡ ψυχή του, τόσο ἡ ψυχή του εἶναι ἀδύναμη. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος ἀποβάλλει τὶς προσκολλήσεις πρὸς τὴν ὕλη, ὅσο λιγότερα ὑλικὰ ἀγαθὰ ἐπιθυμεῖ καὶ κατέχει, τόσο τὴν κάνει πιὸ δυνατή, πιὸ ἐλεύθερη καὶ πιὸ εὐκίνητη γιὰ νὰ κινηθεῖ πρὸς τὸν Θεὸ καὶ νὰ σωθεῖ. «Σὲ κάθε περίσταση», λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, «νὰ ρυθμίζουμε τὸν ἑαυτό μας σύμφωνα μὲ τὸ συμφέρον τῆς ψυχῆς μας».
«Ὦ τῆς ἀνοησίας σου! Εἶσαι τόσο κτηνώδης, τόσο ἄσχετος μὲ τὰ ἀγαθὰ τῆς ψυχῆς. Προσφέρεις στὴν ψυχή σου ὑλικὰ πράγματα ποὺ εἶναι γιὰ τὴν σάρκα καὶ τελικὰ τὰ ὑποδέχεται ὁ βόθρος». Αὐτὸ δυστυχῶς, προσπαθεῖ ὁ ἄνθρωπος ὁ ἀνόητος, ὅπως ἐκεῖνος ὁ ἄφρων πλούσιος ποὺ ἔλεγε, «ψυχή, ἔχεις πολλὰ ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτη πολλά· ἀναπαύου, φάγε, πίε, εὐφραίνου» ( Λουκ. 12, 19). Μά, ἡ ψυχὴ δὲν χορταίνει μὲ αὐτά, δὲν ἱκανοποιεῖται μὲ τὴν ὕλη, δὲν παίρνει χαρὰ ἀπὸ τὰ σωματικὰ καὶ τὰ ὑλικά. Αὐτὴ εἶναι ἡ μεγάλη ἀπάτη τοῦ διαβόλου καὶ ὁ ἄνθρωπος συσσωρεύει ὕλη καὶ καταστρέφει τὴν ψυχή του, βαραίνοντάς την μὲ χίλιες δυὸ φροντίδες ποὺ τὴν ἐμποδίζουν νὰ κινηθεῖ ἀπρόσκοπτα πρὸς τὸν Θεό.
«Γιατὶ δὲν δείχνεις τὴν ἴδια φροντίδα γιὰ τὴν ψυχή σου, λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, «ὅση μέριμνα ἔχεις γιὰ τὸ σῶμα σου;» Ἄν θέλει νὰ εἶναι δίκαιος ὁ ἄνθρωπος, θὰ πρέπει τοὐλάχιστον τὸν ἴδιο χρόνο ποὺ δίνει γιὰ τὸ σῶμα του, γιὰ τὴν φροντίδα τοῦ σώματος, νὰ δίνει καὶ γιὰ τὴν ψυχή του. Ἤ ἄν ἦταν καὶ πιὸ σωστὸς καὶ συνετός, ἐπειδὴ ἡ ψυχὴ ἔχει μία ἀνωτερότητα σὲ σχέση μὲ τὸ σῶμα, περισσότερο χρόνο θά ‘πρεπε νὰ δίνει γιὰ τὴν ψυχή του παρὰ γιὰ τὸ σῶμα του. Ὅμως συμβαίνει ἀκριβῶς τὸ ἀντίθετο. Σχεδὸν ὅλος ὁ χρόνος καὶ ἡ φροντίδα καὶ ἡ ἐνέργεια ποὺ ἔχουμε, δαπανᾶται γιὰ τὸ σῶμα καὶ ἐλάχιστα ἕως καθόλου γιὰ τὴν ψυχή.
«Ὅταν τὸ σῶμα σου» λέγει ὁ Ἅγιος Ἱερὸς Χρυσόστομος, «βρίσκεται σὲ κακὴ κατάσταση, καὶ χρήματα ξοδεύεις ἔστω καὶ ἄν πρέπει νὰ δανειστεῖς. Ὅλα τὰ διαθέτεις καὶ τὰ δαπανᾶς, καὶ στοὺς γιατροὺς προσφέρεις τὸ σῶμα σου μὲ μεγάλη προθυμία νὰ τὸ ἐγχειρήσουν, νὰ τὸ καυτηριάσουν καὶ νὰ τὸ κάνουν αὐτὸ ποὺ θέλουν. Ὅταν ὅμως ἡ ψυχή σου ἔχει πληγὲς καὶ σκουλήκια λόγῳ τῶν ἁμαρτιῶν, δὲν ἔρχεσαι στὴν Ἐκκλησία ἡ ὁποία θὰ σοῦ καθαρίσει τὸ σάπισμα τῆς ψυχῆς, χωρὶς νὰ ὑποφέρεις καὶ νὰ πληρώσεις χρήματα». Πόσο πραγματικὰ μεγάλη ἀνοησία ἔχουμε οἱ ἄνθρωποι!
Ἄς ἀγωνιστοῦμε λοιπόν, ἄς ἀκούσουμε τοὺς λόγους τῶν Ἁγίων Πατέρων! Ἄς ἀγωνιστοῦμε γιὰ νὰ καθαρίσουμε τὴν ψυχή μας ἀπὸ κάθε μολυσμὸ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ἔτσι ὥστε αὐτὴ νὰ γίνει κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ ὁδηγηθεῖ στὴν σωτηρία. Καὶ μαζὶ μ’ αὐτὴν καὶ τὸ σῶμα τὸ ὁποῖο φανερώνει τὴν μετάνοια ποὺ ἔχουμε στὴν ψυχή μας καὶ σώζεται καὶ αὐτό, καὶ εἶναι προορισμένο καὶ αὐτὸ νὰ δοξαστεῖ καὶ νὰ θεωθεῖ στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐφόσον ὁ ἄνθρωπος γίνει ἀληθινὰ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ.
Τῷ δὲ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχιμανδρίτου Σάββα Ἁγιορείτου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου