Γρηγοριάτικο γεροντικό. Μοναχοῦ Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου

Συνοπτική ἱστορία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
 Μοναχοῦ Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου

Ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου εἶναι μία ἀπό τίς 20 Μονές τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί καταλαμβάνει τήν 18ην θέσιν σύμφωνα μέ τήν κρατοῦσα ἀπό παλαιότερα τάξι τοῦ Ἁγίου Ὄρους.
Λόγῳ τῶν διαφόρων ἱστορικῶν περιπετειῶν καί συμφορῶν τῆς Μονῆς δυνάμεθα νά χωρίσουμε τήν Ἱστορία της σέ τέσσαρεις περιόδους:

Πρώτη Περίοδος
(1310-1500)

Πρῶτος Κτίτωρ αὐτῆς ἀναφέρεται ὁ Ὅσιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης, ὁ ὁποῖος καί τήν ἀφιέρωσε στόν ἅγιο Νικόλαο, Ἐπίσκοπο Μύρων Λυκίας τόν Θαυματουργόν. Ὁ Ὅσιος αὐτός προερχόταν ἀπό τήν Ἱερά Μονή τοῦ Σινᾶ.
Μέ θέλημα Θεοῦ, ἀφοῦ ἐστάθμευσε πρῶτα στίς μεγαλονήσους Κύπρο καί Κρήτη, ἦλθε στό Ἅγιον Ὄρος καί ἐγκατεστάθηκε στήν Σκήτη τοῦ Μαγουλᾶ, πλησίον τῆς Μεγίστης Λαύρας.
Γιά περισσότερη ἡσυχία, ἀνεχώρησε καί κατώκησε στήν δυτική πλευρά, πλησίον τοῦ χειμάρρου Χρέντελι, ὅπου ἔκτισε ἀσκητήρια μέ τούς μαθητές του Γεράσιμον, Ἰωσήφ, Νικόλαον, Μᾶρκον τόν Θεωρητικώτατον, Κάλλιστον, τόν μετέπειτα πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, Ἰάκωβον, τόν ὕστερον ἀρχιερέα Σερβίων καί τόν Γρηγόριον τόν ἀπό Συριάνων. Τά ἀσκητήρια αὐτά ὠνομάζοντο τοῦ Γρηγορίου καί εὑρίσκοντο στό σημεῖο πού σήμερα ἔχει ἱδρυθῆ ἡ Ἱερά Μονή μας.
Βάσει γραπτῶν μαρτυριῶν μαθαίνουμε ὅτι τά πρῶτα ἀσκητήρια τοῦ ὁσίου Γρηγορίου  τοῦ Σιναΐτου κτίσθηκαν τό 1310.
 Ὁπότε ἡ πρώτη σύστασις τῆς Μονῆς μας χρονολογεῖται ἀπό τήν χρονολογία αὐτή. Ἐπίσημο Ἔγγραφο τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος, τό ὁποῖον εὑρίσκεται στήν ἱερά Μονή Χιλιανδαρίου, χρονολογούμενο ἀπό τό 1347 ἀναφέρει καί τόν ἡγούμενο τῆς Μονῆς μας, ὡς ἑξῆς: "Ὁ ἁμαρτωλός Καλλίστρατος Ἱερομόναχος καί Καθηγούμενος τοῦ Γρηγορίου".
Ἐπειδή ὁ Ὅσιος Γρηγόριος δέν ἦτο συνηθισμένη μοναχική φυσιγνωμία, καθ᾿ ὅσον ὑπῆρξε διδάσκαλος τῆς νοερᾶς προσευχῆς, ἐξῆλθε τοῦ Ἁγίου Ὄρους μέ σκοπό νά διδάξη τούς ὀρθοδόξους λαούς τήν ἐν Χριστῶ ζωή, τήν μετάνοια καί τήν νοερά προσευχή. Ἐμπνεόμενος ἀπό θεῖον ζῆλον ἦλθε στήν Κωνσταντινούπολι, στήν Θράκη, τήν Βουλγαρία καί τήν Σερβία, ὅπου καί παρέδωσε τό πνεῦμα του μακριά ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος.
Ὁ μοναχός Γρηγόριος  ὁ Ἡσυχαστής ἤ Σιωπῶν, εὑρισκόταν στήν Κωνσταντινούπολι, ὅταν ἄκουσε γιά τήν φήμη τοῦ ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου. Μετέβη στά Παρόρια τῆς Θράκης γιά νά τόν συναντήση. Ἐκεῖ, μετά τήν κοίμησι τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου, ὑποτάχθηκε στόν Γέροντα Ἱλαρίωνα, στόν ὁποῖον εἶχε ὑποταχθῆ καί ὁ ὅσιος Ρωμύλος.
Λόγῳ ἐπιδρομῶν τῶν Ἀγαρηνῶν, ὁ Γρηγόριος ὁ νεώτερος ἤ Σιωπῶν ἦλθε στό Ἅγιον Ὄρος. Μετά ἀπό συνεχεῖς μετωκήσεις ἐγκατεστάθηκε στά ἀσκητήρια τοῦ ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου, τά ὁποῖα καί διηύρυνε καί τελειοποίησε. Ἔτσι τά κελλιά αὐτά ἐπῆραν τήν μορφή Μονῆς, πού ἀπό τότε λεγόταν τοῦ Γρηγορίου.

Δευτέρα Περίοδος

(1500-1761)

Βάσει ἐγγράφου τῆς Ἱερᾶς Συνάξεως τοῦ Ἁγίου Ὄρους πληροφορούμεθα ὅτι ἡ Ἱερά Μονή μας ὑπέστη μεγάλες καταστροφές ἀπό συνεχεῖς ἐφόδους τῶν Ἀγαρηνῶν (Σαρακηνῶν) καί κατέστη ἐντελῶς ἔρημος. Τότε ὁ Πρῶτος τοῦ Ἁγίου Ὄρους σέ κοινή σύναξι μέ τούς Ἀντιπροσώπους τῶν Μονῶν ἐκάλεσε ἀπό τήν Μονή τοῦ Γρηγορίου τόν ὁσιώτατον μοναχόν Γρηγόριον καί τοῦ ἐμπιστεύθηκε τήν ἐκ νέου ἐπανίδρυσι τῆς Μονῆς του.
Αὐτός, ἐπειδή δέν εἶχε "ποῦ τήν κεφαλήν κλῖναι", ἐζήτησε βοήθεια ἀπό τόν εὐσεβέστατον ἡγεμόνα τῆς Μολδαβίας Ἰωάννην-Στέφανον τόν Μέγα ". Τόν κατέπεισε νά γίνη κτίτωρ καί τῆς ἰδικῆς του κατεστραμμένης Μονῆς καί θά μνημονεύωνται τά ὀνόματά τους στόν αἰῶνα ὡς κτιτόρων Αὐτῆς.
Δέχθηκε ὁ ἡγεμών τήν παράκλησιν τοῦ πολυπαθοῦς Γέροντος Γρηγορίου καί μέ τά χρήματα πού ἐστάλησαν κτίσθηκε ἡ λεγομένη σήμερα μεσαία πτέρυγα μέ τήν ἄλλη πτέρυγα πού βρέχεται ἀπό τήν θάλασσα πρός δυσμάς. Στήν πτέρυγα αὐτή τῶν τριῶν ὀρόφων ὑπάρχουν σήμερα κελλιά τῶν Μοναχῶν, τό Ἀρχονταρίκιο, τό Ἡγουμενεῖο καί τά γραφεῖα τῆς Μονῆς.

Τρίτη Περίοδος
(1761-1859)

Ἡ τρίτη περίοδος τῆς Μονῆς δοκιμάσθηκε σκληρά ἀπό πυρκαϊά πού συνέβη τό ἔτος 1761. Ἐκάησαν τά πάντα καί μόλις οἱ Πατέρες κατώρθωσαν καί διέσωσαν τά ἱερά Λείψανα, μερικά ἅγια Σκεύη καί Εἰκόνες.
Οἱ Ἐπίτροποι τῆς Μονῆς ἐκάλεσαν τόν ὁσιώτατον Γρηγοριάτην μοναχόν Ἰωακείμ, ὁ ὁποῖος τόν καιρόν ἐκεῖνον ἀσκήτευε σέ μιά σπηλιά τῆς Ἁγίας Ἄννης, νά ἀναλάβη πρωτοβουλίες γιά τήν ἀνασύστασιν καί ἀνοικοδόμησιν τῆς καείσης Μονῆς. Σύμφωνα μέ τήν παράδοσιν, ἔφθασεν ὁ ἀσκητής μοναχός ἀπέναντι τῆς Μονῆς καί ἀντικρύζοντάς την μέσα στίς φλόγες, ἔκλαυσε πικρῶς.
Παρουσιάσθηκε κοντά του ἕνας εὐλαβής Γέροντας. Ἦτο ὁ ἅγιος Νικόλαος. Τόν παρηγόρησε καί τοῦ εἶπε ὅτι πάλι τό μοναστήρι θά κτισθῆ. Καί γιά νά πιστεύση ἀκραδάντως, ἐφύτρωσε ἀπό τό πηγούνι του μία μεγάλη γενειάδα πού ἔφθανε μέχρι τό ἔδαφος.
Ἀπό τό θαῦμα αὐτό κατάλαβε ὁ μοναχός Ἰωακείμ ὅτι εἶναι θέλημα τοῦ ἁγίου Νικολάου νά κτισθῆ ἡ Μονή του. Μέ χρήματα πού συγκέντρωσε ἀπό τίς ἐνορίες τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί ἀπό ἀλλοῦ ἔκτισε τρία μοναστήρια: Τό ἰδικό μας, τήν Μονή Μεταμορφώσεως στήν νῆσο Πρώτη τῆς Προποντίδος καί ἄλλη Μονή στό ἐν Ρουμανίᾳ Μετόχι μας πού λεγόταν Βυζαντία.
Μεγάλη δοκιμασία ὑπέστη ὄχι μόνο ἡ Μονή μας ἀλλά ὁλόκληρο τό Ἅγιον Ὄρος κατά τήν ἔναρξι τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως.
Ἀπό τό 1821 μέχρι τό 1829 ἕνα μεγάλο τουρκικό ἀπόσπασμα ζοῦσε στίς Μονές τοῦ Ὄρους καταστρέφοντας βιβλιοθῆκες, τοιχογραφίες, ἱερά ξυλόγλυπτα ἀντικείμενα κλπ.. Ἀπό τούς 6000 μοναχούς ἀπέμειναν μόλις περίπου 1000, ἐνῶ οἱ ὑπόλοιποι, ἄλλοι μαρτυρικῶς ἐτελειώθησαν καί ἄλλοι διαφεύγοντες τόν μέγαν κίνδυνο, εἰσῆλθαν στήν ἠπειρωτική καί τήν νησιωτική Ἑλλάδα συνεχίζοντας ἐκεῖ τόν μοναχικό τους δίαυλο.

Τετάρτη Περίοδος
(1859-1974)

Τό 1840 ἡ Ἱερά Μονή μας μέ ἔγκρισι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μετετράπη σέ Κοινόβιο, ὅπως ἦτο καί παλαιότερα.
Τό 1859, μετά ἀπό εἰσήγησι τῶν Πατέρων τῆς Μονῆς μας, ἀνέλαβε τήν διαποίμανσι τῆς Ἀδελφότητος ὁ μέχρι τότε Β΄γραμματεύς τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος,  Ἱεροδιάκονος Συμεών, προερχόμενος ἀπό τήν ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Παύλου.
Ὁ ἅγιος Καθηγούμενος Συμεών, ὅπως θ᾿ ἀναγνώση ὁ ἀναγνώστης στά περί τοῦ βίου του, ἀνεδείχθηκε τέταρτος Κτίτωρ τῆς Μονῆ μας, διότι κτιριακῶς τήν ἐδιπλασίασε. Ἐποίμανε τήν Μονή μας μέχρι τό 1906. Κατόπιν ἐπί τετραετίαν ὁ ἱερομόναχος Ἰάκωβος καί ἐν συνεχείᾳ ἄλλοι ἱερομόναχοι.
Ἀπό τό 1974 ἀρχίζει ἡ νέα πέμπτη περίοδος μέ Καθηγούμενο τόν Παν. ἀρχιμ. π. Γεώργιο, κατά τήν ὁποία ἐπετεύχθη στήν Μονή μας ἡ ἐπάνδρωσίς της καί ἡ πνευματική της ἀνασύστασις καί πρόοδος. Περί αὐτῆς θά γράψη προσεχῶς ἡ ἱστορία.

Ἱερά Μονή Ὁσίου Γρηγορίου 

Ἅγιον Ὅρος Ἄθω 

2005

Ἐπιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις

________________________________________________

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.