Ὁ Ἅγιος Ἰσίδωρος καί ἡ Ἁγία Γραφή.Ἡ Θεοπνευστία τῆς Ἁγίας Γραφῆς

Ἡ περί τῶν Ἁγίων Γραφῶν διδασκαλία

Ἁγίου Ἰσιδώρου τοῦ Πηλουσιώτη

Εἰρήνη Ἀρτέμη

Πτ. Θεολογίας, Μphil. Θεολογίας - πτ. Φιλολογίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:

Ο ΑΓΙΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

            Ο άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης μελέτησε την Αγία Γραφή με μεγάλη προσοχή. Μέσα από τις επιστολές του ερμηνεύει διάφορα βιβλικά χωρία η διευκρινίζει βιβλικά θέματα. Ο λόγος της Γραφής αποτελεί για τον Πατέρα αλάνθαστο οδηγό για να ξεπεράσει το σκόπελο κάθε αιρετικής διδασκαλίας, η οποία απειλεί τη σωτηρία των πιστών εν Χριστώ. Συγχρόνως με βάση τα θεόπνευστα έργα της Βίβλου μπορεί να διακηρύττει ότι υπάρχει Ένας Θεός με Τρία Πρόσωπα. Υπογραμμίζει την ενότητα της ουσίας Του και συγχρόνως μιλά για τη διάκριση των Υποστάσεών Του. Γνωρίζει φυσικά ότι ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να συλλάβει την ακατανόητη φρόνηση, δηλαδή τη σοφία του Θεού, αφού εκείνη υπέρκειται των ορίων της ανθρώπινης διανοίας. Τέλος με τη βοήθεια των αγιογραφικών χωρίων μπορεί να αναπτύσσει διεξοδικά στις επιστολές του θέματα εκτός από δογματικά, ηθικά, ασκητικά, παιδαγωγικά και ερμηνευτικά: « ... υπομιμνήσκων και νουθετών, και απλώς πάσι τοις αυτόν ερωτώσι τας της θείας Γραφής ρήσεις σοφώτατα ερμηνεύων»[1].

            Στις Γραφές βρίσκει ο πιστός εν Χριστώ τα εφόδια για να αγωνισθεί για την κοινωνική και ηθική προκοπή του αλλά κυρίως για να μπορέσει να κατακτήσει την πνευματική κατά Θεόν πρόοδον και τελείωσή του.

Η εμβριθής μελέτη των Γραφών παρέχει στο έλλογο ον τη δυνατότητα να διατηρήσει άσβεστη τη φλόγα της πίστεως. Αποτελεί τον ασφαλή οδηγό για την πορεία του εν Χριστώ βίου σύμφωνα με όσα απεκάλυψε ο Τριαδικός Θεός στην Π.Δ. η δίδαξε ο ενανθρωπήσας Λόγος στην Κ.Δ. και κήρυξαν οι Απόστολοι.

            Μέσα από τις επιστολές του φαίνεται ο σεβασμός τον οποίο τρέφει ο άγιος πατήρ για την Π. και Κ. Διαθήκη, τις οποίες θεωρεί ισόκυρες πηγές της Βίβλου. Εκείνες διακηρύττουν σθεναρά και αδιαμφισβήτητα την ύπαρξη του ενός και συνάμα Τριαδικού Θεού. Ταυτόχρονα λοιδωρούν εκείνους τους αιρετικούς όπως τον Μαρκίωνα οι οποίοι διαστρέβλωναν την αλήθεια και «έχθραν ταις δυσί Διαθήκαις κατασκευάζουσι ξένον είναι του νόμου τον Χριστόν σχεδιάζοντες»[2].

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ, ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

Ι. Η θεοπνευστία της Αγίας Γραφής

            Η Αγία Γραφή, η Παλαιά και Καινή Διαθήκη[3], είναι βιβλία, τα οποία περιέχουν την αποκεκαλυμμένη θεία αλήθεια. Δεν αναφέρουν απλά ιστορίες η κάποια γεγονότα τα οποία έλαβαν μέρος στο παρελθόν σε ένα λαό η σε ένα συγκεκριμένο τόπο. Είναι η αποκάλυψη του ενός και συγχρόνως Τριαδικού Θεού, του μοναδικού αληθινού Θεού, και του θελήματός Του. Το Άγιο Πνεύμα κινεί και εμπνέει τους συγγραφείς στην καταγραφή του περιεχομένου της θείας αποκάλυψης. Σκοπός της φανερώσεως του Πανάγαθου Θεού και του Νόμου Του είναι να βγεί ο άνθρωπος από την αχλύ της σκιάς και της άγνοιας, στην οποία είχε βυθιστεί. Με τον τρόπο αυτό θα απολυτρωθεί από τα δεσμά της αμαρτίας και θα μπορέσει να ξανακερδίσει τη βασιλεία του Θεού και τα αγαθά της αρχέγονης καταστάσεως. Τα τελευταία τα έχασε εξαιτίας της παρακοής των Πρωτοπλάστων και της πτώσεως τους, η οποία διαδραματίστηκε στον Παράδεισο. Με αρωγό τις δύο Διαθήκες, όσοι επίπονα προσπαθούν να ζουν σύμφωνα με τις εντολές του Τριαδικού Θεού, πετυχαίνουν να έχουν καθαρότητα στον τρόπο ζωής τους. Γίνονται δεκτικοί του φωτισμού της καρδίας και του καταυγασμού του λογισμού τους από τον Τριαδικό Θεού. Έτσι κάνουν κτήμα τους τις αλήθειες της ορθής πίστεως. Χειραγούνται, λοιπόν, στην τριήμερη ανασταση του Κυρίου, η οποία ονομάζεται και Βασιλεία των Ουρανών[4].

            «Στα θεόπνευστα βιβλία της Αγίας Γραφής αποθησαυρίστηκε όλη η ιερή Παρακαταθήκη του Τριαδικού Θεού προς τον εκπέσοντα άνθρωπο»[5]. Στην Π.Δ. ο Θεός προετοίμασε του ανθρώπους με την περίοδο του Νόμου για το θέλημά Του και στην Κ.Δ. έχουμε την πλήρη αποκάλυψη της ευαγγελικής αλήθειας, η οποία προαναγγέλθηκε από το Νόμο και παρουσιάσθηκε με την ενανθρώπηση του θείου Λόγου[6]. Για το λόγο αυτό η μελέτη και η ερμηνεία των θείων κειμένων πρέπει να γίνεται «μετά πολλής φιλοπονίας»[7]. Ο αναγνώστης και ο μελετητής με μεγάλη σύνεση και με τη δέουσα προσοχή οφείλει να προσεγγίζει τα βαθύτερα νοήματά τους, γιατί αποκαλύπτονται μέσω αυτών τα ανέγγιχτα και απρόσιτα μυστήρια[8]. Τα βιβλία αυτά φέρουν τη σφραγίδα της απόλυτης αυθεντίας του Τριαδικού Θεού και το ύψιστο κύρος Του[9]. Το ίδιο όμως επισημαίνει και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, φανερώνοντας την επίδραση, την οποία ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έχει ασκήσει στη διδασκαλία του πηλουσιώτη πατρός. Ο Ιωάννης Χρυσόστομος υποστηρίζει ταυτόχρονα τη μεγάλη αξία, την οποία έχουν τα βιβλία της Γραφής[10].

            Οι Γραφές εμπεριέχουν τον «αληθή θείας γνώσεως λόγον»[11], ο οποίος σαν οίνος ευφραίνει την ψυχή και ικανοποιεί την πνευματική δίψα για την αναζήτηση της Βασιλείας των Ουρανών, την εν Χριστώ σωτηρία και την κατάκτηση της αιώνιας ζωής. Όλα αυτά έχουν άμεση σχέση με το γεγονός της προσοικειώσεως της θείας γνώσεως, η οποία παρέχεται μέσω της θείας Αποκαλύψεως που μαρτυρείται στα θεία κείμενα. Εκείνα αποτελούν τον οδηγό των επάθλων η των τιμωριών, τα οποία κάποιος θα κερδίσει στη μέλλουσα ζωή ανάλογα τους αγώνες και τις προσπάθειες τις οποίες καταβάλλει στο βίο του εναντίον των παθών[12]. Δίκαια, λοιπόν, ο Ισίδωρος απερίφραστα διδάσκει με γλαφυρό τρόπο: «Έχεις εν τη θεία Γραφή ων σπείρεις τους καρπούς αναθάλλοντας»[13].

            Τα ιερά βιβλία των θείων Γραφών διαφέρουν από οποιαδήποτε άλλα βιβλία, τα οποία σκοπό έχουν να διδάξουν τους ανθρώπους ηθική, ευσέβεια και να τους μιλήσουν για το υπέρτατο Θείο Ον. Η διαφορά τους έγκειται στο γεγονός ότι τα τελευταία εκφράζουν τις απόψεις και τις σκέψεις του εκάστοτε συγγραφέα και μερικές φορές μέσα από τις όμορφες εκφράσεις τους κρύπτονται αιρετικές δοξασίες η στηρίζονται αιρετικοί μύθοι. Αντίθετα τα κείμενα των Αγίων Γραφών είναι θεόπνευστα, δε βασίζονται στην καλλιέπεια των λόγων και των διαφόρων ρητορικών σχημάτων[14]. Η αξία τους είναι μεγάλη, γιατί αποκαλύπτουν τα του Θεού μυστήρια. Γίνονται κλίμακες οι οποίες μας ανεβάζουν στο θρόνο του Θεού και μας εισάγουν στις θείες αλήθειες. Ο λόγος τους μοιάζει με το χρυσάφι το οποίο έχει πυρώσει από τη φωτιά του θείου Πνεύματος της αληθείας[15]. Για το λόγο αυτό τα διδάγματά και η διδασκαλία τους παραμένουν επίκαιρα σε κάθε εποχή και σε κάθε κοινωνία.

            Στις Διαθήκες, στην Π. και στην Κ., σημειώνεται ότι ένας είναι ο Θεός, αν και είναι μεγάλη η διαφορά της δεύτερης από την πρώτη στον τρόπο με τον οποίο μιλά και αποκαλύπτεται ο Θεός μέσα από τις διάφορες θεοφάνειές Του. Στην πρώτη ο άνθρωπος εισάγεται στη θεία αλήθεια με τις εντολές του Θεού και μέσα από τις μορφές διαφόρων τύπων. Στην Κ.Δ. η ενανθρώπηση του δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος αποτέλεσε την κρήνη της λάμψεως της αλήθειας[16] μέσα από τη ζωή, τα θαύματα και τη διδασκαλία του Θεανθρώπου και αργότερα μέσα από το κήρυγμα και το έργο των αποστόλων του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Επομένως, λοιπόν, ένας είναι ο Θεός, ο νομοθέτης της Π. και Κ.Δ., «ο σοφώς και προσφόρως και καταλλήλως τοις καιροίς νομοθετήσας»[17]. Ο Θεός αποκαλύπτει στο έλλογο ον τις θείες αλήθειες σε κάθε εποχή, ανάλογα με το πόσο ώριμος είναι πνευματικά ο άνθρωπος για να τις δεχθεί και να τις κατανοήσει. Στην Π.Δ. ο Θεός μιλάει στους Ισραηλίτες μέσω του Μωυσέως και των προφητών[18]. Στην Κ.Δ. διαχέεται ο νους των θείων συγγραφέων από το Άγιο Πνεύμα και γράφουν όσα άκουσαν η διδάχθηκαν από τον ενανθρωπήσαντα Κύριο[19]. Για το λόγο αυτό ο Ισίδωρος υποστηρίζει ότι στην Π.Δ. κηρύσσονται με σαφήνεια όσα λέγονται στην Κ.Δ., αποδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο «την αμφοτέρων των Διαθηκών ενδιάθετον συμφωνίαν»[20].

            Ο ιερός Ισίδωρος παρομοιάζει τις Γραφές με δοχείο γεμάτο όχι με υλικά αγαθά όπως το μέλι, το κρασί και το γάλα αλλά «παιδείας και φιλοσοφίας πεπληρωμένον και θείοις χαρίσμασιν εστεμμένον»[21]. Αυτές εμπεριέχουν το θείο λόγο και αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες των επιφανειών του Τριαδικού Θεού στον κόσμο. Παιδαγωγούν, λοιπόν, τον αναγνώστη στην αρετή και στην ευσέβεια, και τον καθοδηγούν να διεισδύει περισσότερο στην αποκεκαλυμμένη εν Χριστώ πραγματικότητα[22]. Ο πηλουσιώτης πατήρ σημειώνει για άλλη μία φορά ότι τα γραφόμενα των ιερών βιβλίων της Π. και Κ. Διαθήκης δεν είναι συμπεράσματα έρευνας σπουδαίων φιλοσόφων η αποκυήματα φαντασίας διαφόρων λογοτεχνών[23] αλλά θεόπνευστα κείμενα. Μέσα από τα τελευταία ο Τριαδικός Θεός παρέχει στο έλλογο ον να κάνει κτήμα του τη θεία αλήθεια και τα υπερφυσικά διδάγματα μέσα από απλά λόγια, κοινές λέξεις και υλικά παραδείγματα[24]. Άλλωστε εξηγεί ο Ισίδωρος δεν είναι δυνατόν να κατανοήσει ο θνητός άνθρωπος με τη φτωχή και ανήμπορη λογική του όλα όσα του αποκαλύπτονται από το Θεό με άλλο τρόπο. Κατά συνέπεια, συνεχίζει, δίκαια ονομάζεται η ένωση των θείων εννοιών και των επίγειων λόγων ανάμικτο κρασί[25].

            Ο Τριαδικός Θεός αποσκοπούσε στο να παρουσιάσει στο ανθρώπινο γένος τη σοφία Του για να ωφεληθούν όσοι θα μελετούν τις Γραφές, και όχι για να αποδείξει τη δύναμη Του και την αξία Του ως Θεός, γιατί αλλιώς θα έκανε χρήση «ουρανίοις και θείοις λόγοις τε και παραδείγματα»[26]. Νομοθετούσε όμως για ανθρώπους, οι οποίοι έχουν πεπερασμένο νού, επισφαλή διάνοια και είναι πολλές φορές είναι όχι μόνο σωματικά και νοητικά αδύναμοι αλλά και ψυχικά και συναισθηματικά. Χρήζουν βοηθείας ανθρώπινων λόγων, για να βρουν ένα στήριγμα και έναν αρωγό στον αγώνα της ζωής τους. Αν και τα ιερά βιβλία είναι έμπλεα θείων αληθειών, εκείνες εκτίθενται με πολύ απλές γλωσσικές εκφράσεις, ώστε να μπορούν να τις κατανοήσουν οι σοφοί και οι αμαθείς, οι γυναίκες και τα παιδιά. Μέσα από τα κείμενα των Γραφών φανερώνεται το ενδιαφέρον του Νομοθέτη Θεού για τη φροντίδα, την ωφέλεια και τη σωτηρία όλων των ανθρώπων, προσφέροντάς τους με πλήρη σαφήνεια τα διδάγματα και την ακατάληπτη σοφία Του[27] σε όλους είτε είναι μορφωμένοι είτε έχουν χαμηλή μόρφωση είτε είναι μεγάλοι στην ηλικία είτε παιδιά. Χαρακτηριστικά ο Ισίδωρος σημειώνει: «επειδάν δε και πάντων εφρόντισε (=ο Θεός φώτισε το νού των θείων συγγραφέων να γράφουν την αποκεκαλυμμένη θεία αλήθεια με απλό και κατανοητό τρόπο για όλους), δείκνυται λαμπρώς θεία ούσα και ουράνιος (= η Γραφή)»[28]. Τονίζει ότι δεν επιδιώκεται η δόξα και η υστεροφημία τόσων των συγγραφέων των ιερών βιβλίων αλλά η σωτηρία και η λύτρωση από τα δεσμά του βροτοφάγου δαίμονος όσων τα ακούνε και όσων τα διαβάζουν η τα μελετούν[29].

            Ο Πηλουσιώτης πατήρ υπογραμμίζει σε κάθε ευκαιρία ότι τα κείμενα των Γραφών είναι θεόπνευστα, αφού στους παλιούς, όπως ήταν ο Αβραάμ, ο Νώε και οι απόγονοί τους, ο Θεός συνδιαλεγόταν απ̉ ευθείας μαζί τους και τους φανέρωνε το θέλημά Του. Οι άνθρωποι εκείνοι είχαν αγνή διάθεση και άξια να δεχθεί την αποκεκαλυμένη αλήθεια του Τριαδικού Θεού, οπότε δεν χρειάζονταν μεσίτη για να συνομιλήσουν με το Θεό. Μόνο όταν το πέπλο της κακίας των Ιουδαίων κάλυψε τη ζωή τους, «τότε, λοιπόν, τα γράμματα αναγκαία είναι ενομίσθη και δια τούτων υπόμνησις»[30]. Αυτό, όμως, δε συνέβηκε κατά τους καιρούς της Π.Δ. αλλά και τα χρόνια της Κ.Δ.. Μαρτυρία αδιάψευστη αποτελούν οι θεόπνευστοι απόστολοι, στους οποίους δε δόθηκε κάτι γραπτό, αλλά αντί γραμμάτων τους δόθηκε η υπόσχεση της χάριτος του αγίου Πνεύματος: «Εκείνος γαρ υμάς αναμνήσει πάντα»[31], υποσχέθηκε ο Θεάνθρωπος στους μαθητές Του.

            Τα βιβλία των ιερών Γραφών μαρτυρούν τις θείες αλήθειες, για το λόγο αυτό αποκαλούνται «κανόνας της αλήθειας»[32]. Αποτελούν το μίτο της Αριάδνης, τα οποία βοηθούν τους πλανημένους ανθρώπους να επιστρέψουν στο δρόμο που φωτίζεται από το θείο φως. Πλανημένοι θεωρούνται εκείνοι οι οποίοι έχουν αποκλίνει από τα ορθά διδασκαλία της Εκκλησίας, είτε εξαιτίας της λανθασμένης ερμηνείας την οποία έδωσαν στις δογματικές διδασκαλίες είτε εξαιτίας του τρόπου ζωής τους. Ο Τριαδικός Θεός για την ψυχική ωφέλεια και για τη σωτηρία των ανθρώπων φώτισε τους συγγραφείς των ιερών κειμένων να γράψουν το θέλημά Του, για να μπορούν τα αγαπημένα Του δημιουργήματα να επανέλθουν στο δρόμο της αρετής και κατά συνέπεια της σωτηρίας τους[33]. Για το λόγο αυτό οι Αγίες Γραφές δε θεωρούνται παραμύθια αλλά ουράνιοι θεσμοί, οι οποίοι πρέπει να βρίσκουν εφαρμογή στη καθημερινή βιωτή[34].

            Κατά συνέπεια το περιεχόμενο των Γραφών είναι θείο, απλώς ο Θεός έχει επιτρέψει ο κάθε συγγραφέας των θείων κειμένων να εκφράζει με το δικό του τρόπο την αποκεκαλυμμένη θεία αλήθεια. Κατά συνέπεια παρουσιάζεται η αρμονική συνεργία των ιερών συγγραφέων με το Θεό. Οι τελευταίοι έμπλεοι του Αγίου Πνεύματος έγραψαν τα όσα τους απεκάλυψε η Τρισήλιος Θεότητα. Μέσα από τις Γραφές ο άνθρωπος πληροφορείται για τη δημιουργία του ανθρωπίνου γένους, την πτώση του, την αναγέννησή του και τέλος για διδάσκεται τον τρόπο και το μέσο με το οποίο θα μπορέσει να πετύχει το «καθ̉ ομοίωσίν» με το Δημιουργό του και να κερδίσει τον Επουράνιο Παράδεισο.

Σημειώσεις

________________________________________

[1] «Συναξάριον», Μηναίον Φεβρουαρίου, εκδ. Φως, Αθήναι 1985.

[2] Ισιδώρου, Επιστ. Ι, ΤΟΑ΄ - Πανσοφίω, PG 78, 393Α.

[3] Του ιδίου, Επιστ. Ι, ΚΑ΄ - Αμμωνίω Σχολαστικώ, PG 78, 196Β. Πρβλ. του ιδίου, Επιστ. ΙΙ, ±Θ΄ - Αφροδισίω Πρεσβυτέρω, PG 78, 541BC.

[4] Του ιδίου, Επιστ. Ι, ΤΝΕ΄ - Λυσιμάχω, PG 78, 385Α. Για τη βασιλεία του Θεού βλ. Α. Κόμπου, αρχιμ., Θρησκευτική και Κοσμική Εξουσία κατά την Καινήν Διαθήκην, δ.δ, Αθήναι 1969, σσ. 37-75. H. B. Swete, The Parables of theKingdom, London 1920. Ιεροθέου Βλάχου, μητρ. Αγ. Βλασίου και Ναυπάκτου,Θρησκεία και Εκκλησία, σσ. 67-77. Ed. Lohse, Επίτομη Θεολογία της ΚαινήςΔιαθήκης, Αθήνα 19933, σσ. 38-44. G.W.H. Lampe, «Some notes on the significance of Βασιλεία του Θεού, βασιλεία Χριστού in the greek Fathers», JThS49 (1948) 58- 73.

[5] Κ. Ν. Λυράκη, αρχιμ., Ο Νόμος του Θεού και ο άνθρωπος, Αθήνα 2000, σ. 45.

[6] Ισιδώρου, Επιστ. Ι, ΤΝΕ΄ - Λυσιμάχω, PG 78, 385Α.

[7] Του ιδίου, Επιστ. Ι, ΚΔ΄ - Κρίσπω, PG 78, 197Α.

[8] Αυτόθι: «Επιστημονικώς την θείαν Γραφήν ανελίσσειν οφείλεις, και τας αυτής δυνάμεις νουνεχώς ανιχνεύειν, και μη κατατολμάν απλώς των αψαύστων και ανεφίκτων μυστηρίων, αναξίαις ταύτα χερσίν επιτρέπων». Πρβλ. Α΄ Τιμ. 4, 13.

[9] Βλ. Α. Θεοδώρου, Η ουσία της Ορθοδοξίας, Αθήνα 19982, σ. 34.

[10] Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία εις την Γένεσιν, ΛΕ΄, PG 53, 321CD: «Δι̉ ό, παρακαλώ, μετά πολλής σπουδής την ανάγνωσιν των θείων Γραφών ποιώμεθα. Ούτω γαρ και της γνώσεως επιτευξόμεθα, ει συνεχώς επίωμεν τα εγκείμενα. Ουδέ γαρ εστι τον μετά σπουδής και πολλού πόθου τοις θείοις εντυγχάνοντα λόγοις περιοφθήναί ποτε· αλλά καν άνθρωπος ημίν μη γένηται διδάσκαλος, αυτός ο Δεσπότης άνωθεν εμβατεύων ταις καρδίαις ταις ημετέραις φωτίζει την διάνοιαν, καταυγάζει τον λογισμόν, εκκαλύπτει τα λανθάνοντα, διδάσκαλος ημίν γίνεται των αγνοουμένων· μόνον εάν ημείς τα παρ̉ εαυτών εισφέρειν βουλώμεθα. Μη καλέσητε γαρ, φησί, διδάσκαλον επί της γης».

[11] Ισιδώρου, Επιστ. Ι, ΡΞΗ΄ - Ζωίλω Πρεσβυτέρω, PG 78, 293Α.

[12] Ισιδώρου, Επιστ. Ι, ΣΙΒ΄ - Ζήνωνι Πρεσβυτέρω, PG 78, 317Α.

[13] Αυτόθι.

[14] Του ιδίου, Επιστ. ΙV, ΞΖ΄ - Θεογνώστω Διακόνω, PG 78,   : «μη τω περιττώ και κεκαλλωπισμένω χρώμενην (= η Γραφή) λόγω αλλά τω ταπεινώ και πεζώ». Ο καθηγητής Α. Θεοδώρου γράφει: «Ας σημειωθεί ότι η Αγία Γραφή είναι θεόπνευστη, όταν λαμβάνεται ως σύνολο, σ' όλες της τις όψεις και σ' όλη της την έκταση. Η θεοπνευστία αυτή αναφέρεται μόνο στην έννοια των ιερών κειμένων, όχι όμως και στην κάθε μεμονωμένη λέξη η φράση τους. Η άποψη της κατά γράμμα θεοπνευστίας της Γραφής δεν γίνεται αποδεκτή στην ορθόδοξη θεολογία», Α. Θεροδώρου, Η ουσία της Ορθοδοξίας, Αθήνα 19982, σ. 35.

[15] Ισιδώρου, Επιστ. Ι, ΤΞΘ΄ - Κύρω, PG 78, 392Β: «αι δε ιεραί πτυκταί των μαρτυρουμένων θείων Γραφών της προς Θεόν εισιν αναβάσεως κλίμακες. Πάντα τοίνυν τα εν Εκκλησία Θεού προσφερόμενα ως δόκιμον δέχου χρυσίον, πεπυρωμένα τω θείω της αληθείας Πνεύματι».

[16] Του ιδίου, Επιστ. Ι, Υ±Δ΄ - Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 453A: «ίνα εις Θεός εν αμφοτέραις ταις Διαθήκαις γνωσθή, ει και πολύ της δευτέρας το προς την προτέραν διάφορον. Η μεν γαρ τυπικοίς εχρήτο προστάγμασιν, η δε τοις αληθέσιν έλαμψε πράγμασί τε και δόγμασιν».

[17] Του ιδίου, Επιστ. ΙΙ, ΡΛΓ΄ - Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 576C.

[18] Του ιδίου, Επιστ. ΙV, ΣΕ΄ - Ολυμπίω Πρεσβυτέρω Σχολαστικώ, PG 78, 1296C: «Δια τι εν τη Παλαιά δια Μωσέως και των άλλων προφητών λαλήσας».

[19] «Ο νόμος δια Μωϋσέως εδόθη, η χάρις και η αλήθεια δια Ιησού Χριστού εγένετο», Ιω. 1, 17. Συναφώς πρβλ. Λουκ. 1, 1-4: «Επειδήπερ πολλοί επεχείρησαν ανατάξασθαι διήγησιν περί των πεπληροφορημένων εν ημίν πραγμάτων, καθώς παρέδοσαν ημίν οι απ̉  αρχής αυτόπται και υπηρέται γενόμενοι του λόγου, έδοξε καμοί, παρηκολουθηκότι άνωθεν πάσιν ακριβώς, καθεξής σοι γράψαι, κράτιστε Θεόφιλε, ίνα επιγνώς περί ων κατηχήθης λόγων την ασφάλειαν».

[20] Ισιδώρου, Επιστ. Ι, ΡΖ΄ - Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 256Α. Πρβλ. Λουκ. 24, 25-27. Ρωμ. 10, 4.

[21] Του ιδίου, Επιστ. ΙΙ, Γ΄ - Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 457B.

[22] Αυτόθι.

[23] Βλ. συναφώς του ιδίου, Επιστ. ΙΙ, ΣΙΓ΄ - Πέτρω, PG 78, 656A: «Επειδή παρ̉ αυτοίς (=στους συγγραφείς και τους φιλοσόφους των έργων της θύραθεν παιδείας) μεν όγκος ην πολύς, αληθείας χηρεύων, παρά δε ταις Γραφαίς αλήθεια κόμπου καθαρεύουσα. Τότε ... πάσαν πιθανότητα κεκομψευομένην, και εντρεχώς το ψεύδος ως αληθές παριστώσαν απογυμνούσης, νυν δε και αυτοίς τοις αγροίκοις η πλάνη αυτών ευφώρατος γέγονεν».

[24] Του ιδίου, Επιστ. ΙΙ, Γ΄ - Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 460A. Συναφώς βλ. του ιδίου, Επιστ. ΙΙ, Δ΄ - ΄Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 460B: «Έχομεν τον πλούτον της θείας σοφίας εν ταις ιεραίς Γραφαίς, ευτελέσι και ιδιωτικαίς λέξεσιν και παραδείγμασιν εμπεριεχόμενον».

[25] ««Εκέρασεν η σοφία τον εαυτής οίνον», και δι̉ ην αιτίαν ουκ άκρατον αυτόν προσέθηκε, μάνθανε δι̉ ολίγων πολλά. Τα θεία και υπερφυή παιδεύματα λόγοις και παραδείγμασι σωματικοίς εκέρασεν. Ου γαρ οίόν τε ημάς  άλλως νοήσαι. Την γουν ένωσιν των θείων νοημάτων και των επιγείων λόγων κράσιν ουκ απεικότως εκάλεσε», του ιδίου, Επιστ. ΙΙ, Γ΄ - Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 460A. Πρβλ. Παροιμ. 9,2.

[26] Ισιδώρου, Επιστ. ΙΙ, Ε΄ - Τιμοθέω Αναγνώστη, PG 78, 461C.

[27] Αυτόθι. Πρβλ. του ιδίου, Επιστ. ΙV, ΞΖ΄ - Θεογνώστω Διακόνω, PG 78, 1125A: «Δι̉ ό και η Γραφή την αλήθειαν πεζώ λόγω ηρμήνευσεν, ίνα και ιδιώται και σοφοί και παίδες και γυναίκες μάθοιεν». Συναφώς βλ. του ιδίου, Επιστ. ΙV,±Α΄ - Αποκρά Σοφιστή, PG 78, 1152C: «οι δε ιεροί και ουράνιοι χρησμοί, επειδή προς ωφέλειαν πάσης της ανθρωπότητος ερρέθησαν και εγράφησαν, τη σαφηνεία εκράθησαν. Εκ μεν γαρ ταύτης, οι ταις άλλαις αρεταίς των λόγων χαίροντες (ολίγοι δ̉  εισίν ούτοι), ουδέν παραβλάπτονται, άπαξ νοούντες τα χρησθέντα, πάντες δ̉ οι γεωργίαις και τέχναις και ταις άλλαις ασχολίαις του βίου σχολάζοντες, ωφελούνται εκ της σαφηνείας, και το πρέπον και το δίκαιον και το συμφέρον εν ακαριαία καιρού ροπή μανθάνοντες».

[28] Του ιδίου, Επιστ. ΙV, ΞΖ΄ - Θεογνώστω Διακόνω, PG 78, 1125A.

[29] Του ιδίου, Επιστ. ΙV, ΡΜ΄ - Αποκρά Σοφιστή, PG 78, 1220C: «Οι μεν γαρ (= συγγραφείς άλλων βιβλίων θύραθεν παιδείας) δόξαν θηρώμενοι γεγράφασιν, αι δε προς σωτηρίαν των ακουόντων ορώσιν».

[30] Του ιδίου,  Επιστ. ΙΙΙ, ΡϚ΄ - Ισιδώρω Διακόνω, PG 78, 812Α.

[31] Αυτόθι, PG 78, 812Β. Πρβλ. Ιω. 14,26.

[32] Ισιδώρου,  Επιστ. ΙV, ΡΙΔ΄ - Ήρωνι Πρεσβυτέρω, PG 78, 1185B.

[33] Του ιδίου,  Επιστ. ΙΙΙ, ΡϚ΄ - Ισιδώρω Διακόνω, PG 78, 812CD.

[34] Του ιδίου,  Επιστ.V, ΡKϚ΄ - Φιλητρίω, PG 78, 1397C.

Πηγή: http://www.egolpion.com/?parent=4FBEB2E9&window=2135331494#_ftn38

 http://www.oodegr.com/oode/grafi/genika/pilousiwtis_1.htm