Ὁ ἅγιος Πορφύριος ὡς Παιδαγωγός εἰς Χριστόν.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

Περιεχόμενα

A΄. Βιογραφικά.. 2
Β΄. Πρίν τήν παιδοποιϊα.. 3
1.      Γενικά. 3
2.      Ἡ εὐθύνη τῶν γονέων. 4
3.      Νουθεσίες σχετικές μέ τήν ἀγωγή. 5
4.      Ἡ ζωή τῶν γονέων καί ἡ ἀγωγή. 5
5.      Οἱ προγαμιαῖες σχέσεις καί τά σαρκικά ἁμαρτήματα.. 6
6.      Ἡ ἐγκράτεια στόν Γάμο. 8
7.      Τά παιδιά δίδονται ἀπό τόν Θεό. 8
8.      Ἡ ἐξωσωματική γονιμοποίηση ἀπορρίπτεται 8
9.      Ἡ τεκνογονία καί ἡ ἀποφυγή της. 9
10.         Ἡ ἀποφυγή τεκνογονίας καί τά διαζύγια. 9
11.         Ἡ καλή καί ἡ κακή συζυγία. 10

12.         Τά ψυχολογικά τραύματα καί ἡ καταφυγή σέ ψυχολόγους. 11
13.         Οἱ ἐκτρώσεις. 12
Γ΄.  Παιδοποιΐα-Ἀγωγή τῶν παιδιῶν. 12
1.      Πότε ἀρχίζει καί πόσο διαρκεῖ ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν. 12
2.      Ἡ σύλληψη. 14
3.      Ἡ Κυοφορία.. 15
4.      Τό περιβάλλον καί οἱ λογισμοι της μητέρας κατά τήν κυοφορία. 16
Τά τακούνια καί τά παντελόνια στίς γυναῖκες. 16
5.      Γαλουχία.. 18
6.      Οἱ ἀγκαλιές, τά φιλιά, τά χάδια.. 19
7.      Τό μάλωμα τῶν παιδιῶν καί οἱ ψυχαναλυτές. 19
8.      Προσευχή γιά τά παιδιά.. 20
9.      Ἡ τηλεόραση. 20
10.         Τό κλάμα.. 21
11.         Τά παιγνίδια τοῦ παιδιοῦ. 21
12.         Ὄχι θρησκευτική καταπίεση. 21
13.         Τά πολλά παιδιά στό σπίτι 22
14.         Ἡ ἀνάπτυξη τοῦ παιδιοῦ-ὁ ρόλος τοῦ Πατέρα.. 22
15.         Ὁ ἔπαινος στα παιδιά- γενικά. 22
Στή συνέχεια θά ἀναλύσουμε λίγο περισσότερα τά τόσο σημαντικά αὐτά διδάγματα τοῦ ὁσίου. 24
16.         Ὁ ἔπαινος καί ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν. 24
17.         Ἡ ἐνθάρρυνση τῶν παιδιῶν. 25
18.         Ἡ ἀπόκρυψη τῆς ἀλήθειας ἀπό τά παιδιά. 25
19.         Ἡ ἀθεΐα τῶν νέων ἀποτέλεσμα τῶν ἐπαίνων καί τῆς κακῆς ἀγωγῆς. 25
20.         Ἡ εὐθύνη τῆς σύγχρονης ψυχολογίας καί παιδαγωγικῆς. 25
21.         Νά μήν θέλουν τά παιδιά τό «μπράβο». 26
Δ΄. Ἐπίλογος. 26

A΄. Βιογραφικά

Ὁ ὅσιος Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, κατά κόσμον Εὐάγγελος Μπαϊρακτάρης, γεννήθηκε στίς 7 Φεβρουαρίου τοῦ 1906 στό χωριό Ἅγιος Ἰωάννης Εὐβοίας. Οἱ γονεῖς του ὀνομάζονταν Λεωνίδας Μπαϊρακτάρης καί Ἑλένη, τό γένος Ἀντωνίου Λάμπρου. Ὁ Γέροντας ἀπό μικρός ἀναγκάζεται νά φυλάσσει πρόβατα στό βουνό. Παρακολουθεῖ μόνο τήν Α΄ Δημοτικοῦ καί αὐτήν ὄχι πλήρως. Σέ ἡλικία 7 ἐτῶν πηγαίνει στήν Χαλκίδα ὅπου ἐργάζεται γιά 2-3 χρόνια. Κατόπιν μεταβαίνει στόν Πειραιᾶ, ὅπου ἐπίσης ἐργάζεται γιά δύο χρόνια σέ παντοπωλεῖο  συγγενοῦς του. Στά δώδεκά του χρόνια μεταβαίνει (ὑπερνικώντας τήν ἀγάπη στούς γονεῖς του) στό Ἅγιον Ὄρος. Πόθος του εἶναι νά μιμηθεῖ τή ζωή τοῦ ἀγαπημένου του Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Καλυβίτου.

Ἐγκαθίσταται στά Καυσοκαλύβια, στήν Καλύβη τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ἐκεῖ κάνει ἀδιάκριτη καί χαρούμενη ὑπακοή στούς δύο αὐταδέλφους Γέροντες του, τόν ἱερομόναχο-πνευματικό Παντελεήμονα καί τόν γέροντα Ἰωαννίκιο. Σέ ἡλικία 14 ἐτῶν γίνεται μοναχός, παίρνοντας τό ὄνομα Νικήτας ἐνῶ δύο χρόνια ἀργότερα κείρεται μεγαλόσχημος. Δέν περνᾶ πολύς χρόνος καί ὁ Θεός τοῦ δωρίζει τό διορατικό Χάρισμα. Στά 19 του χρόνια ἀρρωσταίνει πολύ σοβαρά καί ἀναγκάζεται, ἐγκαταλείποντας τό Ἅγιον Ὄρος, νά μεταβεῖ στήν Μονή τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους Λευκῶν, στήν Εὔβοια. Σέ ἡλικία 20 ἐτῶν (στά 1926) χειροτονεῖται ἱερέας στόν Ἅγιο Χαράλαμπο Κύμης ἀπό τόν ἐπίσκοπο Σιναίου Πορφύριο Γ΄, ὁ ὁποῖος τοῦ δίδει τό ὄνομα Πορφύριος. Στά 22 του χρόνια γίνεται πνευματικός καί λίγο ἀργότερα ἀρχιμανδρίτης. Γιά ἕνα διάστημα  ἐργάζεται ὡς ἐφημέριος καί πνευματικός σέ διάφορους τόπους στήν Εὔβοια.

Στά 1940 ἐγκαθίσταται στήν Ἀθήνα, ὅπου ἀναλαμβάνει καθήκοντα ἐφημερίου καί πνευματικοῦ στό ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Γερασίμου τῆς Πολυκλινικῆς Ἀθηνῶν (Ὁμόνοια, ὁδός Σωκράτους καί Πειραιῶς). Γιά 33 χρόνια διακονεῖ ἐκεῖ, τόν πονεμένο λαό τοῦ Θεοῦ. Στά 1955 ἐγκαθίσταται στά Καλλίσια, στό μονύδριο τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Καλλιεργεῖ τήν γύρω περιοχή καί συγχρόνως ἀσκεῖ τό πνευματικό του ἔργο, μέχρι τό 1978, ὁπότε παθαίνει ἔμφραγμα. Τό καλοκαίρι τοῦ 1979 ἐγκαθίσταται στό Μήλεσι Ἀττικῆς, ἀρχικά σ΄ ἕνα τροχόσπιτο. Ὄνειρό του εἶναι νά χτίσει ἕνα μοναστήρι. Λίγο ἀργότερα μένει σ' ἕνα σπιτάκι ἀπό τσιμεντόλιθους. Στά 1984 μεταφέρεται σέ κτίσμα τοῦ ὑπό ἀνέγερση μοναστηριοῦ. Ἄν καί εἶναι πολύ ἄρρωστος καί τυφλός, ἐργάζεται μέ πολύ ζῆλο γιά τήν ἀποπεράτωση τῆς Μονῆς (Ἱερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτῆρος). Στά 1990, στίς 26 Φεβρουαρίου θεμελιώνει τό Καθολικό τῆς Μονῆς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος. Ἑτοιμάζεται γιά τό τέλος τῆς ἐπίγειας ζωῆς του μέ γενική ἐξομολόγηση. Στά 1991, ἀρχές τοῦ καλοκαιριοῦ, ἐπιστρέφει στό Ἅγιον Ὄρος ὅπου διατηροῦσε κελλί ἀπό τά 1984. Ἐπιστρέφει στήν Καλύβη τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, στήν Καλύβη τῆς μετανοίας του. Ἐκεῖ κοιμᾶται ὁσιακά τό πρωί τῆς 2ας Δεκεμβρίου τοῦ 1991. Τήν ἑπομένη θάπτεται στό κοιμητήριο τοῦ Κυριακοῦ τῶν Καυσοκαλυβίων (τῆς Ἁγίας Τριάδος), ἁπλά καί ἀθόρυβα, ὅπως τό ἐπιθυμοῦσε.

Τά τελευταῖα του λόγια, ἦσαν αὐτά τῆς ἀρχιερατικῆς προσευχῆς τοῦ Κυρίου, τά ὁποῖα στή διάρκεια τῆς ζωῆς του πολύ συχνά ἐπαναλάμβανε: «Ἵνα ὦσιν ἕν»[1].

Ὁ ὅσιος Γέροντας Πορφύριος, τοῦ ὁποίου εἴθε νά ἔχουμε τήν εὐχή, ἦταν ἕνας ἀληθινά ἐκκλησιαστικοποιημένος ἄνθρωπος καί ἕνας σοφός παιδαγωγός πού καθοδήγησε καί συνεχίζει νά καθοδηγεῖ ἑκατομμύρια ἀνθρώπους. Ἀγάπησε τήν Ἐκκλησία, τόν κάθε συνάνθρωπο καί τήν ἐν Χριστῷ οἰκογένεια. Κατανόησε τήν σημασία τῆς ὕπαρξης ἀληθινά χριστιανικῶν οἰκογενειῶν γι’ αὐτό καί ἐργάστηκε συστηματικά γιά τήν δημιουργία καί καθοδήγησή τους. Πραγματικά θυσιάστηκε γιά τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ζωή του ἀποτελεῖ πρότυπο γιά ὅλους, ὅσους προσπαθοῦν νά ζήσουν ἐν Χριστῷ.

Β΄. Πρίν τήν παιδοποιϊα

1.                 Γενικά.

Ὁ ἅγιος Πορφύριος ἀγαποῦσε πάνω ἀπ’ ὅλα τόν Χριστό γι’ αὐτό καί διακήρυττε: «Ὁ Χριστός εἶναι τό πᾶν»[2]. Πίστευε ὅτι ἡ οἰκογένεια παίζει σπουδαιότατο ρόλο στήν διαμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου. «Στήν οἰκογένεια», ἔλεγε, «βρίσκεται μεγάλο μέρος ἀπ’ τήν εὐθύνη γιά τήν πνευματική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου» [3].

Φρόντιζε, δίδασκε, διέθετε πολύ χρόνο συμβουλεύοντας τούς ὑποψηφίους γονεῖς ἀλλά καί αὐτούς πού ἤδη ἀνέτρεφαν τέκνα γιά τό πῶς θά πρέπει νά ζοῦν ὥστε νά ἔχουν ἀληθινά καλά παιδιά χωρίς προβλήματα. «Γιά νά ἀπαλλαγοῦν τά παιδιά ἀπό διάφορα ἐσωτερικά προβλήματα», ἐπισήμαινε, «δέν εἶναι ἀρκετές οἱ συμβουλές, οἱ ἐξαναγκασμοί, ἡ λογική κι οἱ ἀπειλές. Μᾶλλον γίνονται χειρότερα. Ἡ διόρθωση γίνεται μέ τόν ἐξαγιασμό τῶν γονέων. Γίνετε ἅγιοι καί δέν θά ἔχετε κανένα πρόβλημα μέ τά παιδιά σας»[4]. Ἡ ἁγιότητα τῶν γονέων ἐξαρτᾶται ἀπό τήν προγαμιαία ζωή τους καθώς καί ἀπό τήν ζωή τους μέσα στό μέγα θεόσδοτο Μυστήριο τοῦ Γάμου. Ὅταν αὐτή εἶναι σύμφωνη μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ τότε ὑπάρχουν οἱ καλλίτερες προϋποθέσεις γιά τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν.

Ὁ θεόσοφος ὅσιος «ἐδίδασκε ὅτι ἡ πραότητα τῶν γονιῶν, ἡ θερμή καί ἀβίαστη προσευχή, ἡ πραγματικά χριστιανική ζωή τους, εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος, γιά νά γίνουν καί τά παιδιά τους πιστά. Ἀντιθέτως, ὅταν οἱ γονεῖς τηροῦν τίς ἐντολές τυπικά, χωρίς πραγματική κοινωνία μέ τόν Χριστό, ἀνατρέφουν ὑποκριτές, πού μέ τήν πρώτη δοκιμασία θά δείξουν τήν ἀπιστία καί τή σκληροκαρδία τους[5]»[6].

2.                 Ἡ εὐθύνη τῶν γονέων.

Σύμφωνα μέ τόν θεοφόρο Ἅγιο Πορφύριο ἡ εὐθύνη τῶν γονέων γιά τήν κατάσταση τῶν παιδιῶν εἶναι πολύ μεγάλη. «Οἱ γονεῖς», παρατηροῦσε, «φταῖνε γιά τά προβλήματα τῶν παιδιῶν. Ὅλα τά προβλήματα ξεκινοῦν ἀπό τούς γονεῖς. Πρέπει οἱ γονεῖς νά γίνουν ἅγιοι καί μετά τά παιδιά θά ἁγιαστοῦν καί αὐτά»[7]. «Τά παιδιά», ἐπεσήμαινε, «γίνονται προβληματικά ὅταν οἱ γονεῖς ἔχουν προβλήματα μεταξύ τους»[8]

«Αὐτό εἶναι τό μυστικό», ἔλεγε, «νά εἶσαι καλός, νά εἶσαι ἅγιος γιά νά ἐμπνέεις, νά ἀκτινοβολεῖς. Ἡ ζωή τῶν παιδιῶν φαίνεται νά ἐπηρεάζεται ἀπό τήν ἀκτινοβολία τῶν γονέων. Ἐπιμένουν οἱ γονεῖς: ‘Ἄντε νά ἐξομολογηθεῖς, ἄντε νά μεταλάβεῖς, ἄντε νά κάνεις ἐκεῖνο’. Τίποτα δέν γίνεται. Ἐνῶ βλέπει ἐσένανε, αὐτό πού ζεῖς, αὐτό καί νά ἀκτινοβολεῖς. Ἀκτινοβολεῖ ὁ Χριστός μέσα σου; Αὐτό πηγαίνει καί στό παιδί σου. Ἐκεῖ βρίσκεται τό μυστικό· κι ἄν γίνει αὐτό, ὅταν τό παιδί εἶναι μικρό στήν ἡλικία, δέν θά χρειαστεῖ νά κοπιάσει πολύ, ὅταν μεγαλώσει. Μήν προσπαθεῖτε μέ ἀνθρώπινους τρόπους νά διορθώσετε κακές καταστάσεις. Δέν ἔρχεται κανέναν καλό ἀποτέλεσμα. Μόνον μέ τήν προσευχή θά φέρετε ἀποτέλεσμα. Νά ἐπικαλεῖσθε τήν Θεία Χάρη γιά ὅλους. Νά πάει ἡ Θεία Χάρις μέσα στήν ψυχήν τους καί νά τούς ἀλλοιώσει. Αὐτό θά πεῖ Χριστιανός»[9].

Ὁ ἅγιος δίδασκε ὅτι οἱ προβληματικές ἐνδοοικογενειακές σχέσεις μεταξύ τῶν συζύγων δημιουργοῦν προβλήματα στά παιδιά πού ριζώνουν ἤδη κατά τήν περίοδο τῆς κύησης. «Ἐπειδή δέν ἀγαπιέστε», ἔλεγε σέ κάποιο ζευγάρι, «τό παιδί σας πού θά γεννηθεῖ θά ἔχει προβλήματα! Ἐσεῖς φέρετε ἐξ ὁλοκλήρου τήν εὐθύνη γι’ αὐτό… μέ τίς κακές μεταξύ σας σχέσεις, ὅλα αὐτά τά ψυχικά τραύματα θά τά κουβαλᾶ σ’ ὅλη του τή ζωή».

Οἱ τσακωμοί τῶν γονέων τραυματίζουν τά παιδιά.

3.                 Νουθεσίες σχετικές μέ τήν ἀγωγή.

Παραθέτουμε μερικές θεόσοφες νουθεσίες τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου σχετικές μέ τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν ἀπό τό βιβλίο «Ἀνθολόγιο Συμβουλῶν» Γέροντος Πορφυρίου: «Οὔτε μία φορά δέν πρέπει νά σᾶς ἀκούσουν τά παιδιά σας νά τσακώνεστε ἤ ἔστω νά ὑψώνετε τόν τόνο τῆς φωνῆς σας ὁ ἕνας στόν ἄλλο». Τά προβλήματα τῶν παιδιῶν «ὀφείλονται σέ λάθη τῶν γονέων. Τά ἐπηρεάζουν καί οἱ φίλοι τους, πού ζοῦν ἁμαρτωλά καί συκοφαντοῦν τόν Χριστό», «…ἐπαναστάτησε ἐξ αἰτίας τῆς δικῆς σας ὑπερηφάνειας καί τῶν κακῶν φίλων, πού ἔκανε παρέα. Θά θεραπευθεῖ μέ τόν δικό σας ἁγιασμό….Ἡ σωτηρία τοῦ παιδιοῦ σᾶς περνᾶ μέσα ἀπό τόν ἐξαγιασμό τόν δικό σας. Ὄχι τή θεωρία, ἀλλά τήν πράξη τοῦ ἐξαγιασμοῦ». Τό παιδί γιά νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τά ἐσωτερικά του προβλήματα, «πρέπει νά ἐξαγιασθεῖ ἡ μητέρα του. Γιά νά ἐλευθερωθεῖ, θέλει κοντά τοῦ ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο, μέ πολλή ἀγάπη, πού δέν θά τοῦ κάνει διδασκαλία, οὔτε θά τό φοβερίζει, ἀλλά θά ζεῖ μέ ἁγιότητα, καί τό παιδί, πού θά τόν βλέπει, θά ζηλέψει καί θά τόν μιμηθεῖ. Πρό πάντων τό παιδί θέλει κοντά τοῦ ἕναν ἄνθρωπο πολλῆς καί θερμῆς προσευχῆς. Ἡ προσευχή κάνει θαύματα… Ἡ μητέρα στήν προσευχή της γιά τό παιδί πρέπει νά λιώνει σάν τή λαμπάδα. Νά προσεύχεται σιωπηλά καί μέ τά χέρια ψηλά πρός τόν Χριστό ν’ ἀγκαλιάζει μυστικά τό παιδί της». «Τά παιδιά δέν ἀκοῦν ἀπό τά αὐτιά, ἀλλά μόνο ὅταν ἔρχεται ἡ θεία χάρις, ἡ ὁποία τά φωτίζει καί τότε ἀκοῦν αὐτά πού θέλουμε νά τούς ποῦμε…. Δέν πρέπει νά πολεμᾶτε τά παιδιά σας, ἀλλά τό σατανᾶ πού πολεμᾶ τά παιδιά σας…. Νά μάθετε νά μιλᾶτε στόν Θεό γιά τά παιδιά σας, ἀντί νά μαλώνετε τά παιδιά σας, νά μιλᾶτε στόν Θεό γι’ αὐτά». Καί ἔλεγε ὅτι οἱ γονεῖς πρέπει νά προσέχουν πολύ τή γλώσσα τους. Πρέπει νά εὐλογοῦν κι ὄχι νά καταριῶνται τά παιδιά τους. Πρότεινε στούς γονεῖς νά συμπεριφέρονται στά παιδιά τους μέ ἀγάπη καί καλωσύνη καί νά κάνουν προσευχή στόν Θεό. «Ἕνας τρόπος ὑπάρχει, γιά νά μήν ἔχουμε προβλήματα μέ τά παιδιά: ἡ ἁγιότητα». «Γίνετε ἅγιοι καί δέν θά ἔχετε κανένα πρόβλημα μέ τά παιδιά σας….Ὅταν προσευχόμαστε μέ πίστη καί ἐπιμονή, πάντοτε ἔχουμε ἀποτελέσματα». «Νά ἀγαπᾶμε μέ τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ὄχι μέ τήν ἀνθρώπινη ἀγάπη». «Νά σκέφτεστε καλά γιά τόν ἄλλον. Μέ τήν προσευχή σας, μέσω τοῦ Χριστοῦ, ἐπηρεάζετε εὐνοϊκά τόν ἄλλο. Νά μήν σκέφτεστε ἄσχημα γιά κάποιον, διότι τότε ἐπηρεάζετε κι αὐτόν ἄσχημα»[10].

4.                 Ἡ ζωή τῶν γονέων καί ἡ ἀγωγή.

Σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Πορφύριο ἡ γνήσια ὀρθόδοξη χριστιανική ζωή τῶν γονέων δημιουργεῖ ἀληθινά καλά παιδιά.

 «Ἐκεῖνο πού σώζει καί φτιάχνει καλά παιδιά», δίδασκε ὁ ὅσιος Πορφύριος, «εἶναι ἡ ζωή τῶν γονέων μέσα στό σπίτι. Οἱ γονεῖς πρέπει νά δοθοῦνε στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Πρέπει νά γίνουνε ἅγιοι κοντά στά παιδιά μέ τήν πραότητά τους, τήν ὑπομονή τους, τήν ἀγάπη τους. Νά βάζουν κάθε μέρα νέα σειρά, νέα διάθεση, ἐνθουσιασμό κι ἀγάπη στά παιδιά. Καί ἡ χαρά πού θά τούς ἔλθει, ἡ ἁγιοσύνη πού θά τούς ἔχει ἐπισκεφθεῖ, θά ἐξακοντίσει στά παιδιά τήν Χάρη. Γιά τήν κακή συμπεριφορά τῶν παιδιῶν φταῖνε γενικά οἱ γονεῖς. Δέν τά σώζουν οὔτε οἱ συμβουλές, οὔτε ἡ πειθαρχία, οὔτε ἡ αὐστηρότητα. Ἄν δέν ἁγιάζονται οἱ γονεῖς, ἄν δέν ἀγωνίζονται, κάνουν μεγάλα λάθη καί μεταδίδουν τό κακό, πού ἔχουν μέσα τους. Ἡ ἀγάπη, ἡ ὁμοψυχία, ἡ καλή συνεννόηση τῶν γονέων εἶναι ὅ,τι πρέπει γιά τά παιδιά. Μεγάλη ἀσφάλεια καί σιγουριά. Τά φερσίματα τῶν παιδιῶν ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τήν κατάσταση τῶν γονέων. Δημιουργεῖται μιά κατάσταση στήν ψυχή τῶν παιδιῶν ἐξαιτίας τῶν γονέων τους, πού ἀφήνει ἴχνη μέσα τους γιά ὅλη τους τή ζωή. Ἡ συμπεριφορά τους στή συνέχεια τῆς ζωῆς τους, ἡ σχέση μέ τούς ἄλλους, ἔχουν ἄμεση ἐξάρτηση ἀπ’ τά βιώματα πού φέρουν ἀπ’ τά παιδικά τους χρόνια. Μεγαλώνουν, μορφώνονται, ἀλλά κατά βάθος δέν ἀλλάζουν. Αὐτό φαίνεται καί στίς πιό μικρές ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς»[11].

5.                 Οἱ προγαμιαῖες σχέσεις καί τά σαρκικά ἁμαρτήματα

Ὁ Ἅγιος Γέροντας Πορφύριος, ἀκολουθώντας τήν διδασκαλία τοῦ Κυρίου καί τῆς Ἐκκλησίας μας, ἦταν τελείως ἀντίθετος μέ τήν ἀνηθικότητα, τίς προγαμιαῖες σχέσεις καί τήν ὅποια σαρκική ἁμαρτία καί διαστροφή. «Πίστευε ὅτι ἡ σωφροσύνη, ἡ πρό τοῦ γάμου καί ἡ τοῦ γάμου, βοηθάει (τούς ἐγγάμους), ὅσο καί ἡ ἀμοιβαία ἀγάπη τους, νά δοθοῦν στόν Θεό»[12]

Ἀναφορικά μέ τίς προγαμιαῖες σχέσεις καί τήν σαρκική ἁμαρτία, ἔλεγε σέ μία μητέρα: «Νά προσέχεις καί νά προσεύχεσαι, τά παιδιά σου νά μή πέσουν στήν σαρκική ἁμαρτία. Βέβαια καί μέ τόν λογισμό ἁμαρτάνει κανείς, ἀλλά ἐλαφρότερα, ἐνῶ μέ τήν σαρκική συνεύρεση πολύ βαρύτερα, γιατί μ’ αὐτήν γίνονται βαθειές ἀλλαγές καί ζημιές στήν ψυχή»^[13].

Ὡς Πνευματικός ὁ Ἅγιος δέν ἦταν καθόλου χαλαρός, ἀλλά, ἀντίθετα, υἱοθετοῦσε καί δίδασκε ὡς ἐπιβεβλημένη τήν ἠθική καθαρότητα καί τήν ἀποχή ἀπό κάθε σαρκική ἁμαρτία πρίν, ἀλλά καί μετά τόν Γάμο. Ἦταν πολύ ἀνεκτικός στόν ἁμαρτωλό, ἀλλά μέ σκοπό νά τόν ὁδηγήσει στή διόρθωση. Ἐπίσης, δέν δεχόταν καμμία μορφή ἀνωμαλίας, εἴτε ἐντός εἴτε ἐκτός τοῦ Γάμου^[14].

Συνιστοῦσε τήν ἄσκηση, τήν ἐγκράτεια, τήν ἁγνή ζωή καί τόν Θεῖο ἔρωτα. Ἔλεγε κάποτε ὁ Ἅγιος στόν Σεβ. Μητρ. Νεοφύτου καί Μπάτσκας κ. Εἰρηναῖο: «Κάθισα μία ἡμέρα πάνω σέ μία γέφυρα ἐκεῖ στά μέρη σας,(ἐνν. στή Σερβία ὅπου μετέβαινε μέ χαρισματικό τρόπο)...Παρατηροῦσα τούς ἀνθρώπους πού περνοῦσαν. Καί μέ τή χάρι τοῦ Θεοῦ τούς ἔβλεπα διάφανους, καί τά σώματα καί τίς ψυχές τους. Τί νά σοῦ πῶ, Εἰρηναῖε! Εἶδα ψυχές ἄδειες, μοναχικές, πληγωμένες, τσακισμένες. Ἔβλεπα ἐκεῖ νά περνοῦν ἀγόρια καί κορίτσια πιασμένα χέρι χέρι, χωρίς ὅμως οἱ ψυχές τους νά ἔχουν δύναμη νά ἀγαπήσουν ἀληθινά. Ἐρωτεύονται χονδρά καί ἐπιφανειακά. Μεγαλωμένα χωρίς οἰκογένεια ἤ καί σέ ἄθεη οἰκογένεια, δέν ἔχουν ἐφόδια γιά τήν ἀληθινή ἀγάπη. Πολλές ἀπό τίς κοπέλες σας δέν εἶναι κἄν εἰς θέσιν νά γίνουν μητέρες ἀπό τήν ἐλευθεριάζουσα ζωή πού κάνουν. Γι’ αὐτό μή λέτε στούς νέους θεωρίες, ἀλλά νά τούς ὁμιλῆτε νά ζοῦν σεμνή ζωή. Νά μή ζοῦν μέ χαλαρότητα ἠθῶν. Νά τούς ὁμιλῆτε σέ βασικά θέματα: ὅτι ὁ Χριστός τά κάνει ὅλα, ἀλλά ἐμεῖς πρέπει νά θέλωμε τόν Χριστό. Νά τόν ἀποδεχώμεθα. Καί αὐτό ἐπιτυγχάνεται μέ προσπάθεια, μέ ἐγκράτεια. Τήν θέλει τήν ἄσκηση ὁ Χριστός. Θέλει τόν ἁγνό ἔρωτα. Στούς νέους λοιπόν νά συνιστᾶτε νά ἀγαποῦν τήν ἁγνότητα, γιατί ἡ ἐλευθεριάζουσα ζωή δέν εἶναι μόνο ἀνθυγιεινή καί ἄχαρη, ἀλλά εἶναι καί ἐξαθλιωτική. Ἐξαθλιώνει τόν ἄνθρωπο, τόν ἀχρηστεύει, δημιουργεῖ ψυχολογικές καί σωματικές διαταραχές. Στούς νέους νά διδάσκῃς νά μελετοῦν τήν Ἁγία Γραφή καί εἰδικά τό Ψαλτῆρι»[15].

Μέ τόν ἔρωτα γιά τήν ἐγκράτεια, ὁ ὁποῖος καλλιεργεῖται ἀπό ἀγάπη γιά τόν Χριστό, κατά τό τοῦ Ἁγ. Ἀπ. Παύλου: «ὑποπιάζω μου τό σῶμα καί δουλαγωγῶ, μήπως ἄλλοις κηρύξας αὐτός ἀδόκιμος γένωμαι» (Α΄ Κορ. 9, 27) μεταστοιχειώνεται τό ὑλῶδες τῆς σάρκας πρός τήν ἀκρώρεια τῆς ἀπάθειας.

«Προχθὲς», διηγεῖται ὁ Ὅσιος Πορφύριος, «ἦλθε ἐδῶ ἕνας καὶ μοῦ λέει:

— Ἐσὺ ὑποστηρίζεις τὶς θεωρίες τοῦ τάδε (δὲν συγκράτησα τὸ ὄνομά του) περὶ ἀπολαύσεως τῶν ἀνθρωπίνων ἡδονῶν καὶ τοῦ ἔρωτος;

Τοῦ λέγω:

— Νά ἐγὼ τί ὑποστηρίζω καὶ τί πρεσβεύω: Ἄνοιξε τὸ Μηναῖο τοῦ Ἰουνίου στὶς 14 τοῦ Ἁγίου Μεθοδίου. Ἐκεῖ στὸν κανόνα θὰ βρεῖς πῶς μετατρέπει ὁ Χριστὸς τὰ πάθη εἰς ἀπάθειαν.

Τοῦ τὸ διάβασα, τοῦ τὸ ἐξήγησα καὶ εὐχαριστήθηκε πολύ.

— Βρές το καὶ σὺ καὶ πάρε με τηλέφωνο.

(Τὸ βρῆκα. Αὐτὸ εἶναι: Χαλιναγωγῶν σὺ τῶν παθῶν τὰ σκιρτήματα, τῆς ἐγκρατείας ἔρωτι μετεστοιχείωσας τῆς σαρκὸς τὸ ὑλῶδες, πρὸς τὴν τῆς ἀπαθείας, Πάτερ, ἀκρώρειαν). (ᾨδὴ α΄, τοῦ Ἁγίου Μεθοδίου, 14 Ἰουνίου).

— Ὁ Χρι­στὸς δὲν ξεριζώνει κάτι ποὺ φύτευσε μέσα μας. Ἀλλὰ τὸ ἐκκεντρίζει, τὸ μεταστοιχειώνει, ἀπὸ ἄγριο τὸ κάνει ἥμερο. Τὸ στρέφει στὸν Χριστὸ καὶ τὸ ἁγιάζει. Παράδειγμα ἡ Ἁγία Μαρία ἡ Αἰγυπτία, ὁ Ἅγιος Μωυσῆς ὁ Αἰθίοψ, καὶ τόσοι ἄλλοι»^[16].

6.                 Ἡ ἐγκράτεια στόν Γάμο

Οἱ γονεῖς, σύμφωνα μέ τόν ὅσιο Πορφύριο τόν Καυσοκαλυβίτη, πρέπει νά ζοῦν ἐν Χριστῷ, ἄν θέλουν νά ἐπιτύχουν στήν οἰκογένειά τους καί στήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν τους. Πρέπει νά ἔχουν ὀρθόδοξη πίστη καί νά ζοῦν ἀσκητικά καί μυστηριακά σύμφωνα μέ τήν ὀρθόδοξη ἁγιοπατερική Παράδοση τηρώντας τούς ἱερούς Κανόνες τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.

Ἡ ἐγκράτεια μέσα στό Γάμο, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ Ἁγίου, πού ταυτίζεται μέ τήν ὅλη Ἁγιοπατερική παράδοσή μας, εἶναι ἀπαραίτητη. Ἐπιτυγχάνεται ἔτσι ἡ καλλιέργεια τῆς ἁγνότητας, τῆς εὐλάβειας, τῆς ἐλευθερίας ἀπό τά φθοροποιά πάθη, ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό καί ἡ μετοχή στό Μυστήριο τῆς Δημιουργίας. Οἱ γονεῖς διά τῆς παιδοποιΐας γίνονται συνδημιουργοί μέ τόν Θεό.

«Ὅταν βλέπω ἕνα γάμο πού γίνεται μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ πολύ συγκινοῦμαι. Ἔτσι τά αἰσθάνομαι ἐγώ τά πράγματα. Οἱ κανόνες τῆς Ἐκκλησίας γιά ἀποχή κατά τίς σαρακοστές καί ὁρισμένες μέρες τῆς ἑβδομάδος κ.λ.π. ὑπάρχουν γιά νά καλλιεργοῦν αὐτή τήν ἁγνότητα, τήν ἁπλότητα, τήν ἐλευθερία καί τήν ἑνότητα μέ ὅλη τήν δημιουργία. Εἶναι ἡ ἕνωση διά τῆς εὐλαβείας, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος ἐξέπεσε τοῦ ἀρχαίου κάλλους καί ἡ φθορά ἀπειλεῖ»^[17].

7.                 Τά παιδιά δίδονται ἀπό τόν Θεό.

Σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου ἀλλά καί ὅλης τῆς Βιβλικοπατερικῆς παράδοσής μας, ἡ παιδοποιΐα εἶναι δῶρο Θεοῦ καί ὄχι ἀποτέλεσμα σωματικῆς ὑγείας ἤ/καί μηχανιστικῆς διαδικασίας-λειτουργίας.

Σέ ἄτεκνο ζευγάρι «ὁ Ἅγιος τούς εἶπε πώς οἱ γιατροί εἶχαν κάνει λάθος διάγνωση. Δέν ὑπῆρχε κανένα ὀργανικό πρόβλημα καί κανονικά θά μποροῦσαν νά τεκνοποιήσουν, ἀλλά ὁ Θεός δέν τούς δίνει παιδιά ἐξαιτίας τῆς γυναίκας:

-Μά γιατί, Γέροντα; τόν ρώτησε ἐκείνη ἔκπληκτη.

-Δέν σοῦ δίνει ὁ Θεός παιδιά, γιατί εἶσαι πολύ νευρική καί θά τά χαλάσεις»^[18].

Ἐπίσης ἡ ἀπόκτηση παιδιῶν μέ τεχνητούς τρόπους δέν εὕρισκε σύμφωνο τόν Ἅγιο.

8.                 Ἡ ἐξωσωματική γονιμοποίηση ἀπορρίπτεται

Δίδασκε ὁ Ἅγιος Πορφύριος: -Ὁ ὀργανισμός μας ἔχει μνήμη, τά κύτταρά μας, οἱ ἱστοί μας, ὅλα. Ἡ ψυχή εἶναι παντοῦ, σ’ ὅλο τό σῶμα.

-Ἄν κόψεις ἕνα κομματάκι δάχτυλο καί τό πετάξεις, πετᾶς καί λίγη ψυχή;

-Ὄχι, ἀλλά ὡστόσο καί στήν ἄκρη τοῦ δαχτύλου σου ἔχεις ψυχή. Ἦλθαν γυναικολόγοι καί μοῦ εἶπαν, πώς θ’ ἀρχίσουν πειράματα κι αὐτοί γιά τό παιδί τοῦ σωλήνα. Τούς εἶπα  νά μήν τό κάνουν αὐτό, εἶναι πολύ κακό. Ἡ γονιμοποίηση εἶναι μυστήριο. Ὅλα τά μέρη τῆς ὕπαρξης τοῦ ἀνθρώπου λαμβάνουν μέρος στήν συνουσία. Ἔχει σημασία αὐτό. Τί παιδί θά βγεῖ; Ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ψυχική διάθεση τῶν δύο, ἀπό τήν ἀγάπη τους. Αὐτά ἐπιδροῦν στά νευρικά κύτταρα, στήν κατάσταση τῶν ὀργάνων, στό σπέρμα, στό ὠάριο, στήν σύλληψη. Ἐγώ τούς τό εἶπα: Ἔχω πληροφορία, ὅτι θά γίνει μεγάλο κακό μέ τό παιδί τοῦ σωλήνα. Καί τώρα, νά, ἄρχισαν νά γράφουν καί οἱ ἐφημερίδες[19]»[20].

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἡ ἀποφυγή τεκνοποιϊας εἶναι σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο μέγιστο ἁμάρτημα

9.                 Ἡ τεκνογονία καί ἡ ἀποφυγή της.

Ἡ αὐτονόμηση τῆς ἡδονῆς καί ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας κατά τόν θεόσοφο σύγχρονο Ἅγιο Πορφύριο εἶναι μέγιστο ἁμάρτημα. Ὁ Ὅσιος ἦταν ἀντίθετος μέ τήν ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας μέ ὁποιοδήποτε μέσο, ἐφ’ ὅσον ὑπάρχουν συζυγικές σχέσεις. Ἀναφέρουμε τό ἑξῆς περιστατικό σχετικά.

Ἀφηγεῖται ὁ π. Νικόδημος (Μπιλάλης): «Πῆρα τήν εὐχή τοῦ Γέροντα, τοῦ ἐξήγησα ὅτι εἴμαστε περαστικοί ἀπό ἐκεῖ, ὅτι μᾶς ἀρκοῦσε ἡ εὐχή του. Δέν ἤθελα νά τόν ἀπασχολήσω μέ κάποιο θέμα, γιατί τόσοι ἄνθρωποι περίμεναν νά τόν δοῦν κι ἐγώ εἶχα περάσει πρῶτος:

 “Τήν εὐχή σας μόνο, Γέροντα, εὔχεστε γιά μᾶς”.

“Κάθισε, κάθισε”, μοῦ λέει τότε. Ἔπιασε τό χέρι μου καί τό κρατοῦσε:

“Πῶς πᾶς, καλά;”, μέ ρώτησε.

“Δόξα τῷ Θεῶ, μέ τήν εὐχή σας καλά, Γέροντα”. Κι ἀμέσως μετά ἄρχισε νά μοῦ λέει:

“Θά τούς λές νά μήν ἀποφεύγουν τά παιδιά. Μέγα, θανάσιμο ἁμάρτημα τό ν' ἀποφεύγουν νά κάνουν παιδιά. Πολύ καλά κάνεις, πού ἀσχολεῖσαι μέ τό ἔργο αὐτό. Νά συνεχίσεις καί νά τούς λές ὅτι δέν ἐπιτρέπεται ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας. Μέγα ἁμάρτημα ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας”»^[21].

Παραθέτουμε ἕνα ἀκόμη σχετικό περιστατικό. Διηγεῖται ἐπισκέπτης τοῦ Ὁσίου: «...Ζήτησα τήν γνώμη τοῦ Γέροντος ὡς πρός τό ποιά ἐπιχειρήματα θά πρέπει ν' ἀναπτύσσουμε, ὅταν μιλοῦμε κατά τῆς ἀποφυγῆς τῆς τεκνογονίας καί πῶς ἐκεῖνος ὡς Πνευματικός ἀντιμετώπιζε τό θέμα αὐτό.

Δέ θ' ἀναφερθῶ τώρα λεπτομερειακά στήν ὅλη συζήτηση. Ἀναφέρω μόνο ὅτι ὁ Γέρων Πορφύριος ἐπικύρωσε τήν ... γραμμή, τήν ὁποία ἀκολουθῶ κι ἐγώ στό θέμα αὐτό ὅτι, δηλαδή, δέν ἐπιτρέπεται ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας, ἐνῶ ὑπάρχουν συζυγικές σχέσεις. Ἡ χρήση ἄρα ἀντισυλληπτικῶν μεθόδων δέν εἶναι ἐπιτρεπτή...»^[22].

10.            Ἡ ἀποφυγή τεκνογονίας καί τά διαζύγια.

Σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη ἡ ἀποφυγή τεκνογονίας εἶναι ἡ κυριότερη αἰτία διαζυγίου.

«Ἡ βασικότερη αἰτία πού χωρίζουν (τά ἀνδρόγυνα)», δίδασκε, «εἶναι πού παίρνουν προφυλάξεις γιά νά μήν κάνουν παιδιά. Αὐτό εἶναι πολύ κακό καί τσακίζονται τά νεῦρα τῶν γυναικῶν»^[23]. Σύμφωνα μέ τήν ὀρθόδοξη θεώρηση ἡ νόμιμη ἡδονή στόν Γάμο δέν αὐτονομεῖται, ἀλλά συνδέεται πάντα μέ τήν παιδοποιΐα.  Γι’αὐτό καί εἶναι ἐπιβεβλημένη ἡ ἐγκράτεια μέσα στόν Γάμο ὅταν δέν ὑπάρχει πρόθεση γιά τεκνοποιΐα ἤ ὅταν εἶναι ἡμέρα ἤ περίοδος νηστείας. Ἐπίσης μετά ἀπό συμφωνία ἀμφοτέρων καί εὐλογία τοῦ Πνευματικοῦ ἀσκεῖται ἐγκράτεια γιά πνευματικούς λόγους πέραν τῶν ἡμερῶν καί περιόδων πού καθορίζει ἡ Ἐκκλησία.

Ὁ ἰδανικός καί σύμφωνος μέ τό πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας στόχος, πρός τόν ὁποῖο ὀφείλουν νά κατευθύνονται οἱ πιστοί καθώς καί τά ἀνδρόγυνα, εἶναι ἡ ὑπερνίκηση τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος. Ὅπως ἀπό τούς ἀγάμους (σ' αὐτούς περιλαμβάνονται καί οἱ μνηστευμένοι) ἀπαιτεῖται ἡ καθολική ἁγνότητα, ἔτσι καί ἀπό τούς ἐγγάμους ἀπαιτεῖται ὁ ἀπόλυτος σεβασμός τῆς συνδέσεως τῶν σαρκικῶν σχέσεων μέ τήν τεκνογονία^[24]. Γι' αὐτό καί πολλοί Χριστιανοί σύζυγοι, μετά τήν ἀπόκτηση μερικῶν παιδιῶν, ζοῦν σάν ἀδέλφια, ἐντείνοντας τήν πνευματική τους ζωή καί ὑπερνικώντας τό σαρκικό φρόνημα. Αὐτό κατανοεῖται, ὅταν ληφθεῖ ὑπόψη ὅτι καί ἡ νόμιμη στόν γάμο ἡδονή δέν παύει νά ἀποτελεῖ σαρκικό στοιχεῖο^[25].

11.            Ἡ καλή καί ἡ κακή συζυγία.

Ὁ ὅσιος Πορφύριος δίδασκε ὅτι ἡ σαρκική ἕνωση μέσα στόν γάμο δέν εἶναι ἔνοχη, ἀρκεῖ ὅλα νά γίνονται σύμφωνα μέ τό νόμο τοῦ Θεοῦ καί μέ εὐλάβεια.

 «-Οἱ συζυγικές σχέσεις εἶναι κάτι καλό, δίνουν καλό στούς συζύγους, ὅταν εἶναι μέσα στή Χάρη τοῦ Θεοῦ»[26]. Ὁ ἅγιος διηγεῖτο «περιστατικά γιά νά ἐξηγήσει τήν ἁπαλότητα καί τήν εὐγένεια πού πρέπει νά ἔχουν (οἱ σύζυγοι) καί τήν ἀποφυγή βιαιότητας»[27].

«Σ’ αὐτά τά πράγματα (τήν σαρκική ἕνωση)», δίδασκε τούς συζύγους, «δέν πρέπει νά νιώθει κανείς ἐνοχή. Ἀπ’ τή στιγμή πού εὐλογήθηκε στήν ἐκκλησία εἶναι εὐλογημένο. Τώρα θά πεῖς, ὕστερα ἀπό τόσα πνευματικά, νά πάω στήν ἡδονή τοῦ σώματος; Ὁ Θεός σ’ ὅλη Του τήν δημιουργία ἔχει βάλει χαρά. Σ’ αὐτό τό θέμα (τήν δημιουργία παιδιῶν) ὁ ἄνθρωπος εἶναι συνδημιουργός μέ τόν Θεό. Καί ὁ Θεός θέλησε νά βάλει ἡδονή μέσα σ’ αὐτό. Μπαίνεις μέσα στήν δημιουργία μ’ αὐτό καί χαίρεσαι. Ὅλα αὐτά ἔτσι εἶναι, ὅταν γίνονται μέ τόν νόμο τοῦ Θεοῦ καί μέ εὐλάβεια. Ὅλη ἡ δημιουργία τοῦ Θεοῦ εἶναι χαρά. Δέν κάθισε ὁ Θεός τήν ἕβδομη μέρα καί κοίταξε ὄσα ἔφτιασε; Δέν ἔνιωσε χαρά ὁ Θεός;[28] Πρέπει, πές τους, νά αἰσθάνονται ἐλεύθεροι οἱ δυό τους»[29].

Τόνιζε ὅτι ἡ κακή συζυγική σχέση ὁδηγεῖ στόν καρκίνο καί στό διαζύγιο . «Μιλώντας κάποτε γιά τόν καρκίνο τοῦ μαστοῦ στίς γυναῖκες, εἶπε ὅτι εἶναι κυρίως ψυχολογική ἀσθένεια, γι’ αὐτό πρέπει νά ἐξομολογοῦνται καί νά κοινωνοῦν πολύ συχνά. Ἀλλά μπορεῖ νά προέρχεται καί ἀπό τήν κακοποίηση τῶν γυναικῶν πού συμβαίνει μερικές φορές ὅταν συνευρίσκονται μέ τούς ἄνδρες τους. Εἶπε πώς θέλει πολλή προσοχή, γιατί ὑπάρχουν εὐαίσθητες ψυχές καί τίς χτυπᾶ ὁ καρκίνος. Ἀνέφερε μάλιστα διάφορες περιπτώσεις πού εἶχε συναντήσει στήν Πολυκλινική. Πού πήγαιναν στούς γιατρούς καί μετά κατέληγαν στόν Γέροντα νά τίς σταυρώσει»^[30].

Ἀκόμη καί διαζύγια προκύπτουν:

 «Ἔβλεπε πώς τά ἀνδρόγυνα χωρίζουν ἀκόμη καί ἐξαιτίας τῆς κακῆς ἐρωτικῆς ἐπαφῆς, διότι ἀπό αὐτό τό πράγμα ἔρχονται γκρίνιες, ἀσυμφωνίες, τσακωμοί καί τελικά ὁ χωρισμός. Μέ ἀποτέλεσμα νά τραυματίζονται ψυχολογικά καί νά τρέχουν σέ ψυχολόγους καί νευρολόγους»[31].

12.            Τά ψυχολογικά τραύματα καί ἡ καταφυγή σέ ψυχολόγους.

Ὁ ὅσιος Πορφύριος, ὅπως καί ὅλοι οἱ σύγχρονοι ἅγιοι, ἦταν ἀντίθετος μέ τήν καταφυγή στούς ψυχολόγους ἐφ΄ ὅσον δέν ὑπάρχει ὀργανικό πρόβλημα. Ἡ καταφυγή σέ ψυχολόγους-νευρολόγους μετά ἀπό διαζύγιο ἤ ἄλλο ψυχολογικό τραυματισμό ὁδηγεῖ σέ ψυχολογική κατάρρευση. Ὁ ἅγιος συνιστοῦσε ἀντί γιά τήν ψυχανάλυση τήν «θεία ψυχανάλυση» δηλαδή τήν καλή Γενική ἐξομολόγηση. Ἐπίσης γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς κατάθλιψης καί ὅλων τῶν ψυχολογικῶν εἶναι ἀναγκαῖο νά ταπεινωθεῖ ὁ ἄνθρωπος καί νά καλλιεργήσει τόν Θεῖο Ἔρωτα[32]. Βεβαίως ὅταν ἦταν ἀδύνατο νά βοηθηθεῖ ὁ ἄνθρωπος μόνο μέ τά πνευματικά φάρμακα, τότε ὁ ὅσιος παρέπεμπε τόν ὀργανικῶς πάσχοντα στόν εἰδικό ψυχίατρο.

Μέ τά διαζύγια, παρατηροῦσε, οἱ σύζυγοι «τραυματίζονται ψυχολογικά καί ...τρέχουν σέ ψυχολόγους καί νευρολόγους. Ποτέ, βρέ, σ’ αὐτούς. Ποτέ! Ἀκούεις; Δίνουν ψυχοφάρμακα γιά τά νεῦρα καί μ’ αὐτά ναρκώνουν τούς ἀνθρώπους καί μένουν σκυφτοί καί ἀμίλητοι. Κι ἔτσι σιγά-σιγά καταρρέει ἡ ὑγεία τους, εἶπε χαρακτηριστικά»^[33].

13.            Οἱ ἐκτρώσεις

Σύμφωνα μέ τόν θεοφόρο Ἅγιο Πορφύριο, οἱ ἐκτρώσεις ἐπειδή τραυματίζουν βαρειά ψυχικά καί σωματικά τήν γυναίκα εἶναι μία βασική αἰτία κακῶν ἐνδοοικογενειακῶν σχέσεων καθώς καί διαζυγίων.

 «Μᾶς εἶπε κάποτε», διηγεῖται πνευματικό του παιδί, «πόσο μεγάλο κακό εἶναι ἡ ἔκτρωση:

-Ἐκτός τοῦ ὅτι εἶναι φόνος, ἀκόμη καί ἀπό τήν ὥρα τῆς συλλήψης, δέν ξέρουν πόσο κακό εἶναι γιά τή γυναίκα. Τσακίζονται τά νεῦρα της καί τρέμει τό σῶμα της. Εἶναι πάντα ταραγμένη καί ψυχολογικά ἄσχημα. Καί εἶναι συνεχῶς ἐκνευρισμένη. Γι’ αὐτό χωρίζουν. Ποῦ νά δεῖς, Φιλόθεε, μερικές γυναῖκες, δέν ξυπνοῦν καθόλου, ἀλλά πεθαίνουν πάνω στήν ἐπέμβαση. Μοῦ εἶπε τότε γιά κάποια γνωστή γυναίκα: -Αὐτή, ἄν κάνει ἔκτρωση, δέν θά ξυπνήσει. Θά πεθάνει, στό λέω ἐγώ, βρέ. Θά πεθάνει. Ἄκουσε τί συνέβη σέ μία κυρία. Ἔκανε δύο-τρία παιδιά καί ἦταν κορίτσια. Ἔκανε προσπάθεια νά κάνει ἀγόρι καί ἔκανε ἕξι κορίτσια. Ξαναέμεινε ἔγκυος καί ἔκανε χίλιες δυό προσπάθειες νά τό ρίξει. Ἦταν σέ χωριό. Ἔζωνε τήν κοιλιά της σφιχτά, ἔπινε ἀλισίβα, πίεζε τήν κοιλιά της ἐπάνω σέ σκληρές ἐπιφάνειες, μέχρι πού ἔκανε τό κακό. Ἐγώ τῆς ἔλεγα: «Μή, βρέ, μή βρέ, εἶναι πολύ μεγάλη ἁμαρτία αὐτό πού κάνεις. Μή! Καί νά ξέρεις ὅτι εἶναι ἀγόρι».

Δέν μέ ἄκουσε. Ὅταν ἔγινε τό κακό, εἶδε πώς ἦταν ἀγόρι καί τότε νά δεῖς πῶς ἔκανε πού δέν ἄκουσε ἐμένα, ἀλλά τήν πεθερά της καί τίς ἄλλες γυναῖκες... Γι’ αὐτό σοῦ λέω, Φιλόθεε. Πρέπει νά ἔχουμε τυφλή ὑπακοή στόν πνευματικό μας. Ἐκεῖνος παίρνει τήν εὐθύνη καί μᾶς δίνει τήν ἐντολή»^[34].

 «Ὁ ἐξαγιασμός τῶν γονέων», δίδασκε, «εἶναι ἡ λύση ὅλων τῶν προβλημάτων τῶν παιδιῶν».

Γ΄.  Παιδοποιΐα-Ἀγωγή τῶν παιδιῶν

1.     Πότε ἀρχίζει καί πόσο διαρκεῖ ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν

Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν, σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Πορφύριο, ἀρχίζει ἀπό τήν ὥρα τῆς συλλήψεως καί ὁλοκληρώνεται γύρω στά ἑπτά ἤ καί λίγο ἀργότερα.«Μετά τέλειωσε ἡ ὑπόθεση. Αὐτό τό ὁποῖον νομίζουν οἱ ἐκπαιδευτικοί ἤ τά κατηχητικά ὅτι κάμνομεν ἀγωγήν, ἁπλά ξεδιπλώνει τό παιδί, ὅπως ξεδιπλώνεται ἕνα μαντήλι, ξεδιπλώνει τό παιδί ὅλα αὐτά τά ὁποῖα ἐπῆρε τήν ὥραν τῆς σύλληψης, τούς ἐννιά μῆνες πού ἦταν στήν κοιλία τῆς μάνας του, τούς μῆνες τοῦ θηλασμοῦ καί κατά τόν χρόνον τοῦ θηλασμοῦ καθώς καί τά πρῶτα-πρῶτα χρόνια... Μετά τό παιδί εἶναι διαμορφωμένο»[35]. Σέ ἄλλη περίπτωση τόνισε ὁ ὅσιος ὅτι «πρέπει νά προλάβουμε νά δώσουμε στά παιδιά μας καλό παράδειγμα μέχρι τά ἕντεκα χρόνια»[36].

Σέ γονεῖς πού τοῦ ἀνακοίνωσαν ὅτι περιμένουν παιδί τούς συμβούλεψε τά ἐξῆς ἀξιοπρόσεκτα: «Ἔρχονται ἐδῶ ἑκατοντάδες γονεῖς καί μέ κλάματα στά μάτια μέ παρακαλοῦν νά βοηθήσω τά παιδιά τους γιατί ἄλλα ἔμπλεξαν μέ ναρκωτικά, ἄλλα μέ κακές παρέες, ἄλλα τούς βρίζουν, τούς ζητοῦν χρήματα, γιά νά τά χρησιμοποιήσουν στίς χαρτοπαιχτικές λέσχες καί στά ἄλλα τυχερά παιχνίδια, καί ὅταν δέν ἔχουν νά τούς δώσουν, τούς ἀπειλοῦν καί ἀκόμη καί τούς χτυποῦν! Ἔτσι φτάνουν οἱ γονεῖς νά καταριῶνται καί αὐτά καί τήν ὥρα καί τήν στιγμή πού τά ἔφεραν στήν ζωή! Ἔχω δεῖ γονεῖς, νά κλαῖνε μέ μαῦρο δάκρυ, γιά τό κατάντημα τῶν παιδιῶν τους καί νά λένε, χίλιες φορές νά μήν τά εἴχαμε! Γιατί, τότε θά εἴχαμε ἕνα καημό καί μία στεναχώρια, πού δέν θά εἴχαμε παιδιά, ἐνῶ, τώρα μοῦ λένε ἔχουμε χίλιους καημούς καί ἄλλες στεναχώριες γιά τά προβλήματα τά φοβερά, πού μᾶς δημιουργοῦν καθημερινά καί ντρεπόμεθα νά κυκλοφοροῦμε στόν κόσμο. Γι’ αὐτό ζητᾶνε νά τούς βοηθήσω μέ τίς προσευχές μου, γιά νά σώσουν τά παιδιά τους. Ὅμως, ὅταν τούς ρωτῶ ἐσεῖς τί κάνατε, ἤ τί κάνετε τώρα, γιά νά βοηθήσετε αὐτά τά δυστυχισμένα πλάσματα, μοῦ ἀπαντοῦν, σχεδόν, στερεότυπα, ὅτι δέν μποροῦσαν νά κάνουν τίποτα, γιατί ξέφυγαν ἀπό τόν ἔλεγχό τους, γιατί ἦταν ἔφηβοι!

E! Ἑπόμενο ἦταν. Ἀφοῦ ἀφήσατε ὅλα τά παιδικά χρόνια ἀνεκμετάλλευτα καί περιμένατε νά ἔλθει ἡ ἥβη, γιά νά ἀσχοληθεῖτε μέ τά παιδιά σας, ἀσφαλῶς αὐτά τά ἀποτελέσματα, θά εἴχατε καί θά πρέπει νά περιμένετε καί χειρότερα. Τό παιδί εἶναι σάν τό ζυμάρι. Ὅσο πιό μαλακό εἶναι τό ζυμάρι, τόσο πιό εὔκολα πλάθεται, διαμορφώνεται, διαπαιδαγωγεῖται καί τελειοῦται.

Τώρα, πού θυμηθήκατε ἐσεῖς, ὅτι ἔχετε παιδιά, ἤ μᾶλλον σᾶς τό θύμισαν αὐτά μέ τίς ἀταξίες τους, τίς ἀπαιτήσεις, τίς παρανομίες τους καί γενικά μέ τήν ἀνήθικη συμπεριφορά τους, τώρα εἶναι ἀργά. Πέταξε τό πουλάκι. Καί ἄν πετάξει τό πουλί, πού τό εἴχαμε στό κλουβί δύσκολα πιάνεται, γιά νά μήν πῶ, πώς δέν ξαναπιάνεται!

Ἡ διαπαιδαγώγηση τοῦ παιδιοῦ εἶναι τό Α καί τό Ω τῶν ὑποχρεώσεων, πού ἔχουν οἱ γονεῖς σ’ αὐτήν τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη, πού μέ τήν θεϊκή συνύπαρξη, φέρνουν στήν ζωή! Γονεῖς, πού ἀπέτυχαν νά διαπαιδαγωγήσουν τό παιδί τους σωστά, θεωροῦνται ἀποτυχημένοι σέ ὅλα! Σέ ὅλα, μέ ἀκοῦτε; Γιατί, ἄν ὑποθέσουμε, ὅτι ὑπάρχουν γονεῖς, πού ἀφιέρωσαν ὅλη τους τήν ζωή νά ἐπεκτείνουν τίς βιομηχανικές τους ἐγκαταστάσεις καί νά πολλαπλασιάσουν τά χρήματά τους, μέ ἀποτέλεσμα νά γίνουν μεγιστάνες τοῦ πλούτου, ἐνῶ παράλληλα δέν ἔκαναν τίποτε, γιά τήν χρηστή διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν τους, τότε, σᾶς λέω, ὅτι ὄχι μόνο δέν προσέφεραν τίποτε στά παιδιά τους, ἀλλά ἀγωνίστηκαν καί κοπίασαν γιά νά δημιουργήσουν τεμπέληδες, ἀκαμάτες καί ἐγκληματίες! Ναί! Σᾶς τό βεβαιώνω ἐγώ. Ἐγκληματίες ἔφτιαξαν!

Καί ξέρετε γιατί; Γιατί τό χρῆμα, ὅταν βρεθεῖ σέ χέρια διεφθαρμένων ἀνθρώπων, κάνει κακό καί στούς ἴδιους πού τό ἔχουν καί στούς ἄλλους, πού τό στεροῦνται. Γιατί, οἱ πρῶτοι ἐξαγοράζουν τούς τελευταίους, ἀπό ἀνάγκη, καί τούς χρησιμοποιοῦν σάν ἄβουλα ὄντα, ὅπου, ὅποτε καί γιά ὁποιονδήποτε λόγο θέλουν. Πάντως ποτέ γιά καλό!

Δέν ἔχετε ἀκούσει πού λένε: «Τό χρῆμα διαφθείρει συνειδήσεις;». Πιό σωστή κουβέντα γιά τόν ρόλο πού παίζει τό χρῆμα στή συνείδηση τοῦ ἀτόμου καί εἰδικότερα στήν ἐξαγορά τῆς συνειδήσεως τῶν ἀνθρώπων, ἀπό καταβολῆς κόσμου, ἐγώ τουλάχιστον, δέν ἔχω ἀκούσει. Ποῦ πάτε μακρυά. Ὁ Ἰούδας δέν πρόδωσε τόν Ἰησοῦν μας, γιά τό χρῆμα; Γιά τά τριάκοντα ἀργύρια; Αὐτό δέν σᾶς φτάνει; Δέν εἶναι ἀρκετό νά σᾶς πείσει, γιά τήν καταστρεπτική δύναμη πού ἔχει τό χρῆμα, ὅταν τό χειρίζονται ἄνθρωποι, πού δέν ἔχουν μέσα τούς Θεό; Καί αὐτοί, πού δέν ἀσχολοῦνται μέ τήν θεϊκή διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν τους τί νομίζετε ὅτι φτιάχνουν; Ἰοῦδες φτιάχνουν! Καί ἀλίμονό τους! Γιατί συγκεντρώνουν θησαυρούς ἐδῶ στήν γῆ καί ἀδιαφοροῦν γιά τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Ἐξ ἄλλου, αὐτά πού συγκεντρώνουν ἐδῶ, οὔτε καί οἱ ἴδιοι θά προλάβουν νά τά ἀπολαύσουν, ἀλλά οὔτε καί τά κακομαθημένα παιδιά τους θά μπορέσουν νά τά διατηρήσουν. Καί ξέρετε γιατί; γιατί οἱ μέν γονεῖς ἔχουν προσβληθεῖ ἀπό ἀνίατη ἀρρώστια, πού λέγεται φιλαργυρία. Καί μέ αὐτή θά πεθάνουν ἀγκαλιά! Ὅλα τά ἄλλα ἀγαθά, πού ἔδωσε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο τούς ἀφήνουν ἀδιάφορους. Ἑπομένως θά πεθάνουν χωρίς νά μπορέσουν νά τά ἀπολαύσουν! Τά δέ παιδιά τους, ἀνίκανα, ὅπως τά κατάντησαν, δέν θά εἶναι σέ θέση νά τά διατηρήσουν! Γιατί, τό νά διατηρήσει κανείς τά ἀγαθά, εἶναι δυσκολοτερο ἀπό τό νά τά ἀποκτήσει!»^[37].

2.     Ἡ σύλληψη.

 «Ἡ ψυχική καί σωματική ὑγεία τοῦ κάθε παιδιοῦ», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Πορφύριος, «ξεκινᾶ ἀπό τόν τρόπον συλλήψεως. Κι ἀκοῦτε», παρατηρεῖ ὁ Σεβ. Μόρφου, «ἕνας καλόγηρος, ἕνας ἀσκητής, ἕνας ἅγιος τί ἐπρότεινε -θά ἔλεγε κάποιος μέ τολμηρόν τρόπον- στά πνευματικά του τέκνα. Πῶς δηλαδή νά συνέρχεται τό ζευγάρι. Πρῶτα, λέει, λιβανίζουμε. Προσευχόμεθα. Καί προσευχόμεθα, λέει, μαζί ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα»[38].

«Τό ζευγάρι ὅταν συνέρχεται νά προσεύχεται προηγουμένως γιά νά εἶναι αὐτή ἡ σχέση ἐν Πνέυματι Ἁγίω. Δέν ὑπάρχει στιγμή στόν ἄνθρωπον, πού νά μήν τόν ἐπηρεάζει, εἴτε τό Ἅγιο Πνεῦμα θετικά, εἴτε τά ἄλλα τά ἀρνητικά, δαιμονικά πνεύματα. Ἐάν δέν συνεργαστεῖ τό ζευγάρι μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα, τότε θά ἔρθουν τά ἄλλα τά πνεύματα, τά πονηρά καί τότε οὐαί καί ἀλλοίμονον τί γίνεται. Τό παιδί μας πλέον, πού μπορεῖ νά προκύψει ἀπό τήν ἕνωση τῶν δύο σωμάτων, θά εἶναι ἕνα παιδί πού ἀπό τήν ὥρα τῆς σύλληψής του εἶναι δέκτης δαιμονικῶν ἐνεργειῶν. Θά τό μεγαλώνεις καί θά λές –Μά πῶς βγῆκε αὐτό τό παιδί ἔτσι ἰδιότροπο, νευρικό, μέ τέτοιες διαθέσεις, μέ τέτοιες ὁρμές;»[39]

            «Λιβανίζουμε», λέει, «προσευχόμεθα». Συνιστοῦσε οἱ σύζυγοι «νά κάμνουν μικρές προσευχές, ἀλλά πολλές, σύντομες. Γιά παράδειγμα, ἔλεγε, μόνον τό ‘Βασιλεῦ Οὐράνιε’. Τό θεωροῦσε πολύ σημαντικό γιατί εἶναι προσευχή στό Ἅγιον Πνεῦμα καί λέει ‘ἐλθέ καί σκήνωσον ἐν ἡμῖν καί καθάρισον ἡμᾶς ἀπό πάσης κηλίδος’ καί ἔλεγε: βρέ νά τονίζετε ‘ἐλθέ καί σκήνωσον ἐν ἡμῖν καί καθάρισον ἡμᾶς ἀπό πάσης κηλίδος’, νά νιώθεις τήν κάθε λέξη»[40].

            Τό μυστήριο τοῦ Γάμου ἔχει ἀναφορά στόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία. «Ἐγώ δέ λέγω πρός Χριστόν καί εἰς τήν ἐκκλησίαν»[41]. Ὅπως εἶναι τόσον μεγάλον τό μυστήριον τῆς σχέσης τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Ἐκκλησίαν, ἔτσι δυνατό καί μεγάλο μυστήριον εἶναι ἡ σχέση τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναίκας»[42].

3.     Ἡ Κυοφορία

Τά ἅγια συναισθήματα τῆς μάνας καί ἡ ἁγία ζωή της, δίδασκε ὁ ὅσιος Πορφύριος, ἁγιάζουν τό παιδί της ἀπό τήν ὥρα τῆς συλλήψεώς του. Τά ἴδια ἰσχύουν καί γιά τόν πατέρα ὁ ὁποῖος θά πρέπει νά διαβάζει κοντά στήν κυοφοροῦσα μητέρα τήν Ἁγία Γραφή ὥστε τό ἔμβρυο νά ἀκούει τήν φωνή του νά ἐξοικειώνεται μέ αὐτήν καί νά συνδέεται μέ τόν πατέρα. «Ἡ ἔγκυος», συμβούλευε ὁ ὅσιος, «πρέπει νά ἔχει τήν προσοχή της στό ἔμβρυο καί στόν Θεό. Πρέπει νά εἶναι ὅλη τήν ἡμέρα χαρούμενη καί εὐδιάθετη. Ἄν εἶναι δυνατόν, νά ψέλνει ... Διότι ἄν αὐτή στεναχωρηθεῖ, στεναχωριέται καί τό ἔμβρυο. Πρέπει νά βγαίνει στήν φύση γιά περίπατο καί νά βάζει θυμίαμα στό σπίτι της. Νά μήν κάνει μακρινά ταξίδια μέ τό αὐτοκίνητο, γιά νά ἀποφεύγει τά ἀπότομα φρεναρίσματα. Θά πρέπει νά τρώει προσεγμένες τροφές, ὅπως φρέσκα αὐγά καί γάλα, γιαούρτι καί τυρί γιά τό ἀσβέστιο. Ἐπίσης καί κρέας καί φροῦτα. Ὅταν δέ ἀρχίζει νά καταλαβαίνει τό μωρό νά κινεῖται, νά τοῦ μιλάει καί νά χαϊδεύει τήν κοιλιά της. Τό ἔμβρυο τό νιώθει αὐτό καί τοῦ ἀρέσει. Ποτέ δέν πρέπει νά νευριάζει καί νά θυμώνει, γιατί κάνει κακό στό ἔμβρυο.

-Καταλάβατε; Δέν εἴδατε πού ἔχουμε τόσους ἁγίους; -Ἦταν ἅγιες οἱ μανάδες τους καί ἔγιναν ἅγιοι.

Μάλιστα ἀνέφερε τίς μητέρες τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, τοῦ Ἁγίου Αὐγουστίνου καί πολλῶν ἄλλων...Πρέπει οἱ γονεῖς νά γίνουν ἅγιοι, γιά νά γίνουν καί τά παιδιά τό ἴδιο. Γίνετε ἅγιοι καί θά δεῖτε πού θά γίνουν καί τά παιδιά σας καλά. Βρέ, θά δώσουμε λόγο ἄν τά παιδιά μας δέν τά ἔχουμε κοντά στόν Χριστό. Πολλοί κοιτάζουν νά τούς κάνουν περιουσίες. Βρέ, Χριστό ἄν δέν ἔχουμε, τίποτα δέν ἔχουμε!»[43]. Ὀνόμαζε ἐγκληματίες τούς γονεῖς πού φροντίζουν μόνο νά ἀφήσουν ὑλική περιουσία στά παιδιά καί ἀδιαφοροῦν γιά τήν πνευματική τους ζωή. Ἔλεγε μάλιστα ὅτι αὐτοί οἱ γονεῖς ἑτοιμάζουν αὐριανούς ἐγκληματίες, ἐννοώντας ἀνθρώπους χωρίς φόβο Θεοῦ καί κυριαρχία στά πάθη τους[44].

Δίδασκε ὅτι «τό παιδί καθορίζεται ἀπό τήν ζωήν τῆς μητέρας κατά τήν κύησην καί τή ζωήν τοῦ ζεύγους γενικότερα. Ὅλα νά τά κάνει κανείς τέλεια, ἄν ἡ σχέση μέ τόν σύζυγο ἤ τή σύζυγο εἶναι διασαλευμένη, πᾶνε χαμένα. Κατά τήν διάρκειαν τῆς κυήσεως δέν συνερχόμαστε κι ἄς λένε οἱ γιατροί ὅτι δέν ὑπάρχει πρόβλημα μέχρι τόν ἕκτον μήνα. Τό βρέφος ταράζεται, ξαφνιάζεται καί συμμετέχει σ’ αὐτήν τήν ὅποια σχέση ἐρωτική τῶν συζύγων. Εἶναι λάθος νά νομίζουν οἱ σύζυγοι, ὅταν εἶναι ἔγκυος ἡ γυναίκα ὅτι ἄν συνέλθουν ἐκείνη τήν περίοδον τῶν ἐννέα μηνῶν, ὅτι εἶναι μόνον ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα παρόντες. Εἶναι καί τό παιδάκι παρόν καί εἰσπράττει τό παιδί τίς ἐπιθυμίες τῶν γονέων καί αὐτό καθορίζει πάρα πολλές συμπεριφορές, πολύ λεπτές. Πολύ λεπτές συμπεριφορές πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος, πού μέχρι σήμερα ἡ ἐπιστήμη ψάχνει νά τίς ἑρμηνεύσει καί δέν ἑρμηνεύονται. Νά φέρω ἕναν παράδειγμα. Τί προβληματισμός γίνεται σήμερα γιά τήν ὁμοφυλοφιλία. Νομίζουν ὅτι θά τό λύσουν τό πρόβλημα μέ τό νά κάνουν Σύμφωνα Συμβίωσης, νά κάνουν νομοθεσίες, λές καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι νόμος. Κι ὅμως αὐτό τό ὁποῖον εἶναι οἱ ὁμοφυλόφιλοι, τί εἶναι; Εἶναι ἄνθρωποι πού τούς καθόρισεν ἡ σεξουαλική συμπεριφορά τῶν γονιῶν τους. Διότι κατά τούς Ἁγίους Πατέρες αὐτούς καί Παΐσιον καί Πορφύριον, πού καί αὐτό τό εἶδαν μέ τό ‘μάτι’ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, αὐτοί οἱ ἄνθρωποι εἶδαν ὅτι ὁ ἄνθρωπος καθορίζεται ἐκείνην τήν ὥρα ἐάν τό ζευγάρι δέν ἔχει φυσικήν σχέσην καί στάση κατά τήν διάρκειαν τῆς κυοφορίας. Δηλαδή ἐάν γίνεται ὁποιαδήποτε παρά φύσιν σχέση, ἔλεγαν, μεταξύ τῶν γονέων, κατά τήν διάρκειαν τῆς κυοφορίας, τότε αὐτό τό παρά φύσιν, ἐπειδή εἶναι ἐπιθυμία δυνατή καί μεταδίδεται εἰς τό παιδί, αὐτό καθορίζει τήν σεξουαλική συμπεριφορά τοῦ παιδιοῦ καί αὐτό θά ξεδιπλώσει στά χρόνια τῆς ἐφηβείας. Αὐτό εἶναι μία πολύ δυνατή ἑρμηνεία, τήν ὁποίαν δέν ἔχουμε ἀκόμα τολμήσει οὔτε κἄν νά τήν ποῦμε πρός τά ἔξω ἐμεῖς πού γνωρίσαμεν τόν Ἅγιον Πορφύριον»[45].

4.     Τό περιβάλλον καί οἱ λογισμοι της μητέρας κατά τήν κυοφορία.

Τά τακούνια καί τά παντελόνια στίς γυναῖκες

      Ὁ Ἅγιος Πορφύριος διέθετε ποικιλία Ἁγιοπνευματικῶν χαρισμάτων καί γι’ αὐτό καθοδηγοῦσε θεόπνευστα τά πνευματικά του παιδιά.

«Μία φορά, μοῦ ἔλεγε, μιά κυρία πού εἶχε τόν ἅγιον Πορφύριον πνευματικό, τήν παίρνει τηλέφωνο. Αὐτός εἶχε μέγα διορατικόν χάρισμα, ἦταν σάν τηλεσκόπιο, τῆς λέει: - Κόρη μου γιατί ἔβαλες τόσο ψηλά τακούνια; Ἔβλεπε καί τά τακούνια πού φορεῖ. Λοιπόν, τοῦ λέει: -Γέροντα μοῦ ἀρέσουν.

-Ναί, τῆς λέει, ἐπηρεάζεται ἡ κυκλοφορία τοῦ αἵματός σου καί δυσκολεύεται τό ἔμβρυον πού ἔχεις στήν κοιλιάν σου. Ἀκοῦς; Δέν ἔχει ἀναπνοήν, τῆς λέει, ἐπαρκή καί θά πάθει καί κανένα ἐγκεφαλικό πού θά μεγαλώσει»^[46] .

Ὁ Ἅγιος τόνιζε ὅτι οἱ λογισμοί πού ἔχει ἡ μητέρα ἐπηρρεάζουν καθοριστικά τό ἔμβρυο ὄχι μόνο ψυχικά ἀλλά καί σωματικά. Συνέδεε δέ τήν ἐνδυμασία μέ τήν ψυχολογία καί τόνιζε ὅτι ὅπως διδάσκει ἡ Ἁγία Γραφή δέν πρέπει ἡ γυναίκα νά φορεῖ ἀνδρικά ροῦχα. Ἄν τό κάνει ἐπέρχεται μία ἀνδροποίηση τῆς γυναίκας ἐξ αἰτίας τῶν λογισμῶν, πού δημιουργοῦνται μέσα της μέ ἀφορμή τήν ἀταίριαστη στό φύλο της ἐνδυμασία. Γιά νά τεκμηριώσει τήν θέση του χρησιμοποίησε κάποτε τό περιστατικό πού παραθέτουμε κατωτέρω μέ τήν κυοφοροῦσα μητέρα καί τό παιδί μέ τό τερατῶδες πρόσωπο.

Διηγεῖται πνευματικό παιδί τοῦ Ὁσίου: «Ἦταν λίγο μετά τήν συνταξιοδότησή του ὡς ἱερέως... Ὑπηρέτησε τριάντα χρόνια περίπου ὡς ἐφημέριος στό ναΰδριο τοῦ Ἁγίου Γερασίμου τῆς Πολυκλινικῆς τῶν Ἀθηνῶν, δίπλα στήν Ὁμόνοια, ἐπί τῆς ὁδοῦ Πειραιῶς. Τότε, λοιπόν, μία μέρα βρέθηκε ἐκεῖ στήν περιοχή καί, περνώντας μπροστά ἀπό τόν Ἱ. Ναό τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου Ὁμονοίας, ἀνέβηκε νά προσκυνήσει. Τήν ὥρα, πού ἔβγαινε ἀπό τήν ἐκκλησία, τόν πλησίασε ἕνα ζευγάρι μαζί μ’ ἕνα κοριτσάκι καί τόν ρώτησαν ἄν μποροῦσαν νά τόν ἀπασχολήσουν γιά λίγο.

 Ὁ Γέρων Πορφύριος τούς ἐξήγησε ὅτι δέν ἦταν ἐκεῖνος ὁ ἐφημέριος του ναοῦ. «Δέν πειράζει» τοῦ εἶπαν ἐκεῖνοι. «Ἕνα ἐρώτημα μόνο θέλουμε νά σᾶς θέσουμε, δέν θά σᾶς ἀπασχολήσουμε πολύ».

«Ἔχουμε αὐτό τό κοριτσάκι», τοῦ εἶπε ὁ ἄνδρας, «καί ἡ γυναίκα μου ἐπιμένει νά τοῦ φορέσει παντελόνια. Ἐγώ δέν τό δέχομαι αὐτό, δέν τό θέλω. Κι ἔτσι φθάσαμε νά διαφωνήσουμε πολύ ἔντονα. Ἀποφασίσαμε λοιπόν, νά πᾶμε σ’ ἕνα ἱερέα, ἕναν ὁποιοδήποτε ἱερέα, νά τοῦ θέσουμε τό πρόβλημά μας κι ὅ,τι μᾶς πεῖ αὐτός νά κάνουμε. Δεσμευθήκαμε, ὅμως νά κάνουμε ὅ,τι μᾶς πεῖ».

Ὁ Γέρων Πορφύριος τούς εἶπε ἀρχικά ὅτι τό θέμα δέν ἦταν ἁπλό. Στή συνέχεια τούς ἐξήγησε ὅτι τό θέμα αὐτό εἶναι λελυμένο καί στήν Ἁγία Γραφή καί στούς Ἱερούς κανόνες. Ἀλλά εἶναι λελυμένο καί φυσικά, ἀπό τήν φύση, δεδομένου ὅτι ἡ γυναίκα δέν εἶναι τῆς ἴδιας φύσεως μέ τόν ἄνδρα καί σωματικά καί ψυχικά διαφέρει ἀπ’ αὐτόν. Καί αὐτή ἡ διαφορά τονίζεται καί μέ τήν ἐνδυμασία, ἀφοῦ ἀλλιῶς εἶναι πλασμένο τό ἀνδρικό σῶμα καί ἀλλοιῶς τό γυναικεῖο. Τούς παρέπεμψε δέ στό Δευτερονόμιο, πού ἀπαγορεύει στούς ἄνδρες νά φέρουν γυναικεία ἐνδυμασία καί στίς γυναῖκες νά φέρουν ἀνδρική ἐνδυμασία.

Στή συνέχεια τούς ἀφηγήθηκε τό ἀκόλουθο καταπληκτικό περιστατικό, τό ὁποῖο μάλιστα σ’ ἐσᾶς ἀφηγοῦμαι γιά πρώτη φορά, γνωρίζοντας ὅτι θά λάβει δημοσιότητα.

Συνομιλητής Κ.Ι.: Σᾶς εὐχαριστῶ πάρα πολύ, πατέρα Νικόδημε.

μ.Ν.: Ὅταν, λοιπόν, ὁ Γέρων Πορφύριος ὑπηρετοῦσε ὡς ἱερέας στήν Πολυκλινική τῶν Ἀθηνῶν, ἀρκετοί ἰατροί ἐκεῖ, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀντιληφθεῖ ὅτι διέθετε κάποια σπουδαῖα χαρίσματα ἀπό τόν Θεό, τόν σέβονταν ἰδιαίτερα καί συχνά τοῦ ζητοῦσαν νά προσευχηθεῖ γιά μία δύσκολη ἐγχείρηση ἤ τόν καλοῦσαν σέ ἰατρικά συμβούλια, ὅταν ἐπρόκειτο γιά δύσκολες διαγνώσεις.

Ἔτσι μία μέρα ἰατροί τῆς Πολυκλινικῆς κάλεσαν τό μακαριστό Γέροντα νά τούς πεῖ τήν γνώμη του γιά ἕνα ἀσυνήθιστο περιστατικό, πού ἀντιμετώπιζαν. Μία κοπέλα γέννησε στήν Πολυκλινική ἕνα παιδί τέρας, τό ὁποῖο εἶχε μία μελανοειδή ἐπιμήκυνση τῆς παρειᾶς, πού ἦταν ὅπως ἡ μελιτζάνα. Ἤθελαν νά ἀκούσουν τήν δική του ἑρμηνεία γιά τήν γέννηση ἑνός τέτοιου παιδιοῦ.

Ὁ Γέρων Πορφύριος ἐζήτησε νά δεῖ τήν κοπέλα καί συζητώντας μαζί της, ἔμαθε ὅτι ἐκεῖ στή γειτονιά της, στήν Ὁμόνοια δηλαδή, κυκλοφοροῦσε ἕνας νεαρός, ὁ ὁποῖος εἶχε ἀκριβῶς τό ἴδιο τερατῶδες πρόσωπο, ὅπως τό μωρό, πού εἶχε γεννηθεῖ στήν Πολυκλινική.

Ἡ κοπέλα συναντοῦσε συχνά ἐκεῖνο τόν νέο, μιάς καί ἦταν γείτονάς της καί, φυσικά, τόν λυπόταν. Ὅταν ὅμως παντρεύτηκε καί ἔμεινε ἔγκυος, ἡ θέα ἐκείνου τοῦ νέου ἄρχισε νά τῆς γίνεται ἐφιάλτης. Καθώς τόν ἔβλεπε, σκεφτόταν: «Τί τρομερό πού εἶναι γιά τήν μητέρα του, νά ἔχει ἕνα τέτοιο παιδί! Ἄν ἤμουν ἐγώ στή θέση της, πῶς θά τό ὑπέφερα, πῶς θά τό ἄντεχα;»

Καί ἀκριβῶς, ἡ ἐφιαλτική αὐτή σκέψη ἐπέδρασε στήν περίοδο τῆς ἐγκυμοσύνης τῆς κοπέλας, ὥστε νά διαμορφωθεῖ τό ἔμβρυο ἀνάλογα καί τελικά νά γεννηθεῖ αὐτό τό παιδάκι μέ τερατῶδες πρόσωπο, παρόμοιο μέ τοῦ νεαροῦ γείτονα τῆς μητέρας. Αὐτήν τήν ἑρμηνεία ἔδωσε ὁ Γέρων Πορφύριος, μέ τήν ὁποία συμφώνησαν οἱ ἰατροί τῆς Πολυκλινικῆς, ἀλλά καί ἡ ἴδια ἡ μητέρα τοῦ μωροῦ.

Πρέπει, ὅμως, νά ἐπανέλθουμε στό ζεῦγος, πού πλησίασε τό μακαριστό Γέροντα καί ζήτησε τήν συμβουλή του γιά τό ἄν ἔπρεπε ἤ δέν ἔπρεπε νά φορεῖ τό κοριτσάκι τούς παντελόνι. Ἀναφέροντας, δηλαδή, ὁ Γέρων Πορφύριος τό προηγούμενο περιστατικό, ἤθελε καί παραστατικά νά τούς διδάξει ὅτι ἐπιδρᾶ ἡ ἀνδρική ἐνδυμασία ψυχολογικά στήν γυναικεία φύση, ὥστε σέ πολλά μία γυναίκα νά συμπεριφέρεται ὡς ἄνδρας, πράγμα ἀντίθετο μέ τήν φύση της. Φυσικά, τό ἴδιο συμβαίνει καί στήν ἀντίθετη περίπτωση, ὅταν τά ἀγόρια ἤ ἄνδρες φοροῦν γυναικεῖα ἐνδύματα.

Βέβαια, ὁ Γέρων Πορφύριος τούς ἀνέλυσε περισσότερο τό θέμα αὐτό, μέ τίς ὑπόλοιπες ψυχολογικές καί παιδαγωγικές προεκτάσεις του, γιά νά τούς τονίσει καταληκτικά ὅτι δέν ἐπιτρέπεται οἱ γυναῖκες νά φοροῦν ἀνδρικά ροῦχα καί οἱ ἄνδρες γυναικεία. Καί μέ τό συμπέρασμα αὐτό συμφώνησε καί τό ἐνδιαφερόμενο ζεῦγος, τό ὁποῖο ἔφυγε ὠφελημένο πολλαπλά ἀπό τήν φαινομενικά συμπτωματική αὐτήν συνάντηση μέ τόν Γέροντα»[47].  Ὅσο πιό ἅγια ζοῦν οἱ γονεῖς κατά τήν κυοφορία τόσο πιό καλό καί εὐπαίδευτο θά εἶναι καί τό παιδί πού θά γεννηθεῖ. Ἡ μουσική πού θά πρέπει νά ἀκούει ἡ μητέρα θά πρέπει νά εἶναι «πνευματική μουσική...Νά μήν ἀκούει ταραγμένη μουσική. Ταραγμένη μουσική λέει, ταράζει τό μωρό»[48]. Σέ ἄλλη περίπτωση τόνιζε τήν σημασία τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς. «Ἡ βυζαντινή μουσική», δίδασκε ὁ Γέροντας Πορφύριος, «εἶναι πάρα πολύ ὠφέλιμη. Κανένας χριστιανός δέν πρέπει νά ὑπάρχει χωρίς νά ξέρει βυζαντινή μουσική. Πρέπει ὅλοι νά μάθομε. Ἔχει ἄμεση σχέση μέ τήν ψυχή. Ἡ μουσική ἁγιάζει τόν ἄνθρωπο ἀναίμακτα. Χωρίς κόπο, ἀγαλλόμενος, γίνεσαι ἅγιος»^[49]. Ἡ βυζαντινή μουσική κατά τήν κυοφορία ἁγιάζει τήν μητέρα, ἐξαγιάζει καί τό ἔμβρυο.

5.     Γαλουχία

Ὁ Ἅγιος Πορφύριος συμβούλευε θεόσοφα τίς μητέρες πού θηλάζουν. «Κατά τήν διάρκειαν τοῦ θηλασμοῦ», δίδασκε ὁ ὅσιος, «εἶναι καλά νά ὑπάρχει, ὅσο γίνεται, μιά ἐρωτική ἐγκράτεια, διότι λέει, τό γάλα χαλάει. Ὅλη ἡ διαπαιδαγώγηση τοῦ βρέφους γίνεται μέ τόν θηλασμό. Μοναδικές στιγμές»[50]. Στίς νέες μητέρες πού εἶχαν ἀρτιγέννητα βρέφη «συνιστοῦσε μόλις γεννοῦσαν ... τίς πρῶτες σαράντα ἡμέρες νά μή δέχονται ἐπισκέψεις. Πόσο σοφά ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει καθορίσει τόν σαραντισμό. Ὁ λόγος εἶναι, δύο λέξεις: τά πνευματικά μικρόβια, τά ὁποῖα ἐκπέμπουν οἱ ἄνθρωποι καί αὐτά τά πνευματικά μικρόβια μεταδίδονται στούς συνανθρώπους μας καί ἰδιαιτέρως στά παιδιά. Τά παιδιά εἶναι πάρα πολύ εὐάλωτα στίς ἐπιθυμίες τῶν ἀνθρώπων, στούς ἀνθρώπους εἰδικά τούς κάκοβουλους, τούς ζηλιάρηδες, τούς φθονερούς, τούς ἀνθρώπους πού πηγαίνουν σέ μάγους, τούς ἀνθρώπους πού ἔχουν ἀνήθικην ζωήν. Ὅλα αὐτά μεταδίδονται στά παιδιά μας. Πρέπει τίς πρώτες σαράντα μέρες, ἰδιαιτέρως ἡ μάνα, νά ἔχει ἔγνοια, νά μήν βγαίνει ἔξω. Σαράντα μέρες, λέει, νά εἶναι σαράντα μέρες προσευχῆς. Νά ζήσει τό νέο μέλος τῆς οἰκογένειας πού εἰσῆλθε σ’ αὐτήν καί νά προσπαθήσει νά τό θηλάζει τό παιδί...Ἡ μάννα μόνη της μέ τό παιδί, κλείνει τήν πόρταν, κανείς δέν σᾶς βλέπει, φορᾶς τήν καθαρή σου ρόμπα, κάνεις προσευχή, σταυρώνεις τό παιδί καί τόν ἑαυτόν σου. Ἐσύ καί τό μωρό. Μεγάλη στιγμή. Συγκίνηση. Δέος. Τό γάλα περνᾶ ἀπό τό ἕνα σῶμα στό ἄλλο σῶμα τοῦ παιδιοῦ, χωρίς ἐπαφήν μέ μικρόβια, χωρίς ἀποστειρώσεις μπουκαλιῶν, χωρίς κόπο, φυσικῷ τῶ τρόπω. Σ’ αὐτήν τήν ἐπαφήν γίνεται ἡ κάλυψη τῶν σωματικῶν καί ψυχικῶν ἀναγκῶν τοῦ παιδιοῦ. Αὐτές οἱ στιγμές καθορίζουν τήν ἐφηβεία. Οἱ στιγμές τῆς μυστικῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν. Τώρα θεραπεύονται ὅλες οἱ ἀνάγκες τοῦ βρέφους, τό ἀλλάζεις, τό κάνεις μπάνιον, τό θηλάζεις, τό βάζεις στήν κούνια του»[51].

6.     Οἱ ἀγκαλιές, τά φιλιά, τά χάδια

Ὁ ἅγιος Πορφύριος τόνιζε πολύ τήν ἀποφυγή τοῦ «κανακέματος» τῶν παιδιῶν. Δίδασκε: «ὄχι ἀγκαλιές, ὄχι φιλιά, ὄχι χάδια στά πολύ πολύ μικρά παιδιά. Γιατί λέει, τό παιδί ὅσο εἶναι τριετές, τετραετές, εἶναι δέκτης ὅλων τῶν ἐπιθυμιῶν μας καί αὐτῶν τῶν ἐπιθυμιῶν, πού δέν τίς ἐκδηλώνουμε, ἀλλά διαχέονται μέ ἕναν μυστήριον τρόπον στά παιδιά. Ἄρα, ἄν ἔχομεν ἔλλειψην, ἔ δέν εἶναι ἀνάγκην αὐτόν νά τοῦ τό φορτώσουμε τοῦ παιδιοῦ μας! Καί νά τό δοῦμε σάν ὑποκατάστατο. Διότι ἔτσι συμβαίνει πολλές φορές. Τήν ἀποτυχημένη σχέση τοῦ ζεύγους, τήν εἰσπράττει τό παιδί καί γίνεται ἡ μάνα ὑπερπροστατευτική· ὁ πατέρας γίνεται ἐγωκεντρικός καί κλεισμένος στόν ἑαυτό του... καί τότε τί γίνεται;.

Τί γίνεται; Δημιουργοῦμε μαλθακά, νωθρά, ἐξηρτημένα, ἀνασφαλή παιδιά»[52]. Ἐπίσης ἀπευθυνόμενος στόν γονέα, τόνιζε ὅτι δέν πρέπει νά «ἀφήνεις ἄλλον νά τά παίρνει (τά παιδιά σου) ἀγκαλιά. Τοῦ μεταδίδει τά δικά του καί συνήθως (τά παιδιά) κολλᾶνε τά ἀρνητικά. Θά μοῦ πεῖς τώρα: Τό παιδί δέ θέλει χάδι, δέ θέλει ἕνα φιλί, δέ θέλει μιάν ἀγκαλιά τό παιδί; ... Ἄκου τόν ἅγιον: Νά τά κάμνετε, λέει, αὐτά, ἀλλά μυστικά. Μυστικά τό λαχταρᾶς, τό χαϊδεύεις καί νοερά τό φιλᾶς στό κεφαλάκι. Νοερά. Δηλαδή εἶναι μία σχέσις, ἡ νοερή σχέσις πού δέν τήν ἔχουμε διδάξει στούς ἀνθρώπους... Τό βρέφος εἶναι πολύ εὐαίσθητο στά χάδια. Διεγείρεται ἀμέσως»[53].

Ἐπίσης δίδασκε ὅτι «δέν πρέπει νά χαϊδεύουμε τό ἕνα παιδί μπροστά στό ἄλλο. Ζηλεύουν»[54].

7.     Τό μάλωμα τῶν παιδιῶν καί οἱ ψυχαναλυτές.

Ὁ Ἅγιος Πορφύριος δέν ἐνέκρινε τήν ψυχολογία καί τήν ψυχανάλυση. Ὁ Ἅγιος ἐνέκρινε τό μάλωμα τῶν παιδιῶν μέ διάκριση. «Αὐτά πού λένε οἱ ψυχαναλυταί δέν εἶναι αὐτά, πού λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶναι μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Αὐτά εἶναι γιά παιδιά ἀθέων ἀνθρώπων. Εἶναι ἀπό διαφόρους ὑπαρξιστάς, ψυχαναλυτάς, τόν Φρόϋντ, διαφόρους ψυχολόγους καί ψυχιάτρους. Ἀπό ἐκεῖ βγαίνουν καί λένε: «Τό παιδί σου μή τό μαλώσεις». Τά βάζουν καί κάνουν ζημιές. Μαζεύονται καί κάνουν συνέδρια καί βγάζουν ἀποφάσεις καί λένε: «Μήν ἀφήσουμε προβλήματα στό παιδί γιά ὅλη του τήν ζωή». Κι ἔτσι τ΄ ἀφήνουν ἀσύδοτα»[55].

Ὁ ἅγιος δέν συμφωνοῦσε μέ τήν σύγχρονη παιδαγωγική τῶν σχολείων καί τῶν ψυχολόγων-παιδαγωγῶν. «Τί ξέρει μωρέ τό παιδί; Δέν ξέρει τήν κοινωνία. Ἄν δέν τοῦ μάθεις τό σωστό, τί θά κάνει; Ὅλα αὐτά πού διδάσκουν στά σχολεῖα εἶναι γιά ἀθέους. Τό σωστό εἶναι νά διδάσκουν τό παιδί καί ἄν χρειασθεῖ νά δείξουν καί τόν θυμωμένο ὅταν πρέπει καί νά τό μαλώσουν κιόλας. Ἐμεῖς πού πιστεύουμε στόν Θεό, καί πιστεύουν πολλοί, πρέπει νά διδάσκουμε τά παιδιά σύμφωνα μέ τούς μεγάλους πατέρες. Ἀλλά δέν τούς ἔχουν διαβάσει, βρέ κορούλα μου. Λοιπόν ἄκου· θά σοῦ πῶ ἕνα ρητό: «Ὁ φειδόμενος τῆς ἑαυτοῦ βακτηρίας, μισεῖ τόν ἑαυτοῦ υἱόν»[56]. Λέει ὅτι ὅποιος λυπᾶται νά χρησιμοποιήσει τήν βέργα του, τό μπαστούνι του, δηλαδή νά δείρει τό παιδί του, μισεῖ τό παιδί του. Λοιπόν στήν ἡλικία, πού δέν ξέρει τό παιδί τί εἶναι καλό καί τί εἶναι κακό, χρειάζεται καμιά φορά καί τό ξύλο. Τότε, πού τά παιδιά ἔτρωγαν ξύλο στό σχολεῖο, ἔβγαιναν ἄνθρωποι. Ποῦ εἶναι τά παλιά χρόνια, πού ὁ δάσκαλος ἔλεγε: Ἄνοιξε τό χέρι σου, τσάφ, τσάφ, τσάφ μέ τήν βέργα. Ἄνοιξε καί τό ἄλλο, τσάφ, τσάφ, τσάφ. Τά ἔχω δεῖ αὐτά»[57].

8.     Προσευχή γιά τά παιδιά

            Δίδασκε ὁ Ἅγιος Πορφύριος: «Αὐτά πού θέλετε νά πεῖτε στά παιδιά σας, νά τά λέτε στήν προσευχή σας. Τά παιδιά δέν ἀκοῦν μέ τά αὐτιά· μόνο ὅταν ἔρχεται ἡ Θεία Χάρις πού τά φωτίζει, τότε ἀκοῦνε αὐτά, πού θέλουμε νά τούς ποῦμε. Ὅταν θέλετε νά πεῖτε κάτι στά παιδιά σας, πέστε το στήν Παναγία κι Αὐτή θά ἐνεργήσει. Ἡ προσευχή σας αὐτή θά γίνεται ζωογόνος πνοή, πνευματικό χάδι, πού χαϊδεύει, ἀγκαλιάζει, ἕλκει τά παιδιά»[58].

«Ἐπίσης εἶναι πολύ σημαντικόν οἱ γονεῖς νά προσεύχονται πάνω ἀπό τήν κούνιαν τοῦ παιδιοῦ, ἰδιαιτέρως ὅταν κοιμᾶται τό παιδί. Τότε ἡ προσευχή ἐπιδρᾶ εἰς βάθος. Τό κακόν δέν ἀνθίσταται, ἡ ἔντασή του πέφτει»[59].

9.     Ἡ τηλεόραση

«Ὅσο γιά τήν τηλεόραση ἡ ὁποία ἔχει καταντήσει νά εἶναι ἡ γιαγιά τοῦ σπιτιοῦ, ἀφοῦ οἱ γιαγιάδες ἀσχολοῦνται μέ ἄλλα, καλύτερα νά μήν ὑπάρχει τηλεόραση. Ἡ βλάβη ἀπό τήν ἐπιθυμίαν λόγῳ τῆς ἔλλειψης εἶναι μικρότερη ἀπό τήν ὕπαρξη τῆς τηλεόρασης μέσα στό σπίτι»[60].

10.             Τό κλάμα

Τό κλάμα, ὅταν δέν ἀντιμετωπιστεῖ ἐξ ἀρχῆς σωστά, μπορεῖ νά γίνει μέσο πίεσης πρός τούς γονεῖς, ἐπιβολῆς καί ἱκανοποίησης τῶν ἐγωιστικῶν θελημάτων τοῦ μωροῦ. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος «ἔλεγε, ἰδιαιτέρως ὅταν κλάψει τήν πρώτην φοράν, τήν πρώτην ἡμέραν, νά τό ἀφήσεις νά μήν τό πιάσεις μέ τίποτα, διότι μετά θά τό κακομάθεις. Καί ἔλεγε: τό κλάμα τοῦ μωροῦ εἶναι τραγούδι. Ἀνοίγουν καί οἱ φωνητικές χορδές»[61].

11.            Τά παιγνίδια τοῦ παιδιοῦ

Ὁ ὅσιος Πορφύριος ἔδινε σοφές συμβουλές σχετικά μέ τήν διαχείρηση τῶν παιγνιδιῶν τοῦ παιδιοῦ. «Τά παιχνίδια, λέει ὁ ἅγιος, δέν τά ’χουμεν ὅλα ἀραδιασμένα πλούσια... τά ’χω στό πατάρι. Σήμερα βγάζω ἕνα γιά μιά βδομάδα. Μετά τό ἐξαφανίζω. Βγάζω δεύτερο, τρίτο, ποτέ ὅλα μαζί. Ἄν τό παιδί ἐπιμένει καί θέλει ἕνα συγκεκριμένο νά τοῦ πεῖτε: δέν ἔχουμε λεφτά νά πάρουμε αὐτό πού θέλεις. Κι ἄν ἔχομεν, ἄν τό θέλεις πολύ, θά μαζέψουμε, θά κάνομε οἰκονομίαν, θά στερηθοῦμε κάτι ἄλλο –τίς σοκολάτες γιά παράδειγμα- γιά νά μπορέσομε νά σοῦ τό πάρουμε. Δηλαδή καταλαβαίνει κι αὐτός ὅτι «τά ἀγαθά κόποις κτῶνται». Διαφορετικά δημιουργοῦμε ἕναν καταναλωτή, ὁ ὁποῖος τελικά πνίγει ἐμᾶς. Μετά θά πνίξει τήν γυναῖκα του ἤ ἡ γυναίκα τόν ἄνδρα καί τά παιδιά του. Ἔτσι δημιουργεῖται αὐτή ἡ ἀλυσιδωτή διαφθορά τῶν ἀνθρώπων. Καί μετά ἀποροῦμε γιά τήν σύγχρονη κοινωνία πού ἔχει αὐτόν τό χάλι»[62].

12.             Ὄχι θρησκευτική καταπίεση

Ὁ ἅγιος Πορφύριος τόνιζε πολύ τήν ἀγωγή ἐν προσευxῇ, ἐν ἀγάπῃ καί ἐν ἐλευθερίᾳ. Διδασκαλία πιό πολύ μέ τόν παράδειγμα καί τήν προσευχή καί λιγότερο μέ τά λόγια καί τίς συμβουλές. Οἱ γονεῖς πρέπει νά ζοῦν τόν Χριστό ὁπότε θά ἀκτινοβολοῦν καί στά παιδιά τους τήν θεία Χάρη. Ποτέ δέν πρέπει νά ὑπάρχει ἡ θρησκευτική καταπίεση πού «ἀσυνείδητα πολλοί χριστιανοί ἀσκοῦν στά παιδιά τους ἐπειδή οἱ ἴδιοι εἶναι καταπιεσμένοι κι ἀπό τήν ζωήν τους ἀπουσιάζει ἡ μετάνοια, ἔστω κι ἄν εἶναι σέ ὅλες τίς θρησκευτικές τους ὑποχρεώσεις τυπικοί καί ἠθικοί. Ὁ χριστιανός πού εἰλικρινά μετανοεῖ, νιώθει χαρά καί ὄχι καταπίεση καί δέν θέλει σέ κανέναν ἄλλον ἀνθρωπον νά ἐπιβάλλει ὁποιαδήποτε δική του πεποίθηση, εἴτε κοσμική, εἴτε θρησκευτική. Κι ἀκοῦτε τί ὡραῖα τά λέει πάλι ὁ ἅγιος Πορφύριος. Δέν εἶναι ἀρκετό νά εἶναι οἱ γονεῖς εὐσεβεῖς, πρέπει νά μήν καταπιέζουν τά παιδιά γιά νά τά κάνουν καλά μέ τήν βία. Εἶναι δυνατόν νά διώξουμε τά παιδιά ἀπό τόν Χριστόν, ὅταν ἀκολουθοῦμε τά τῆς θρησκείας μέ ἐγωισμόν. Τά παιδιά δέ θέλουν καταπίεση. Μή τά ἐξαναγκάζετε νά σᾶς ἀκολουθήσουν στήν Ἐκκλησία. Μπορεῖτε νά πεῖτε: Ὅποιος θέλει μπορεῖ νά ἔλθει τώρα μαζί μου ἤ ἀργότερα. Ἀφῆστε νά μιλήσει στίς ψυχές τους ὁ Θεός. Ἡ αἰτία πού μερικῶν εὐσεβῶν γονέων τά παιδιά, ὅταν μεγαλώσουν, γίνονται ἀτίθασα καί ἀφήνουν καί τήν Ἐκκλησία καί ὅλα καί τρέχουν ἀλλοῦ νά ἱκανοποιηθοῦν εἶναι αὐτή ἡ καταπίεση πού τούς ἀσκοῦν οἱ τάχα ‘καλοί’ γονεῖς, οἱ τάχα ‘εὐσεβεῖς’ γονεῖς, πού εἶχαν τήν φροντίδα νά κάνουν τά παιδιά τους καλούς χριστιανούς. Μ’ αὐτήν τήν ἀγάπη τους τήν ἀνθρώπινη, τά καταπίεσαν καί τελικά τί ἔγινε; Τό ἀντίθετο. Ἐνῶ ὅταν ἀναπτύσσονται μέσα στήν ἐλευθερία, βλέποντας συγχρόνως τό καλό παράδειγμα τῶν μεγάλων, χαιρόμαστε νά τά βλέπουμε»[63].

13.             Τά πολλά παιδιά στό σπίτι

            Ὁ ἅγιος Πορφύριος συμβούλευε θεόσοφα  γιά τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Στήν περίπτωση πού «ἕνα σπίτι, δέν ἔχει ἕνα παιδί, ἔχει δύο καί τρία καί τέσσερα, ἔλεγε ὁ ὅσιος: ἡ περιποίηση τοῦ κάθε παιδιοῦ νά γίνεται χωριστά. Ἄν ἔχεις λ.χ. δυό κόρες· μή σέ βλέπει ἡ μεγάλη νά θηλάζεις ἤ νά κάνεις μπάνιον τό μωρό. Μαχαιριά στήν καρδιά της τῆς βάζεις. Ζηλεύει γιά πάντα. Τό πάθος τῆς ζήλειας ἦταν ἕναν πάθος πού αὐτοί οἱ ἄνθρωποι (οἱ ἅγιοι σύγχρονοι Γέροντες) εἶχαν μεγάλην ἔγνοιαν, μεγάλην ἀγωνία καί τό συναντοῦμε συνεχῶς, συνεχῶς»[64].

14.             Ἡ ἀνάπτυξη τοῦ παιδιοῦ-ὁ ρόλος τοῦ Πατέρα

Ὁ ὅσιος Πορφύριος συμβούλευε σοφά γιά τό ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ στάση τοῦ πατέρα ἀπέναντι στό παιδί καί μάλιστα ὅταν αὐτό παρεκτρέπεται καί προκαλεῖ. «Ἔλεγε ὅτι τό ἐνδιαφέρον τοῦ καλοῦ πατέρα γιά τό παιδί του πρέπει νά μένει ἀμείωτο ἀκόμη καί ὅταν τό παιδί μεγαλώνει καί σκληρύνεται καί ἐπαναστατεῖ καί δέν τόν ἀκούει καί παίρνει ἀκόμη καί θέσεις ἐχθρικές καί ἀντίθετες. Ἐκεῖ θά φανεῖ ἡ δεξιοτεχνία, ἀλλά καί ἡ ἀγάπη τοῦ καλοῦ πατέρα. Γιατί τά παιδιά, μέχρι νά εἰσέλθουν στήν ἀνδρική ἡλικία, κάνουν πολλές ἀνόητες ἐνέργειες καί προκαλοῦν τούς γονεῖς, εἰδικά τόν πατέρα. Ἄν τό παιδί, ὁ νέος αὐτός, ψυχολογήσει τόν πατέρα του ὅτι εἶναι πραγματικά καλός πατέρας, ὅτι κάνει καί ὑπομονή πατρική, τότε τό παιδί αὐτό, μέχρι πού θά πεθάνει, θά ἔχει συνεχῶς στό στόμα του τό ὄνομα τοῦ πατέρα του»[65].

15.             Ὁ ἔπαινος στα παιδιά- γενικά.

Ὁ ὅσιος Πορφύριος ἀκολουθώντας τήν Ἁγία Γραφή καί τούς ἁγίους Πατέρες δίδασκε τήν ἀποφυγή τοῦ ἐπαίνου πρός τά παιδιά, ἀλλά καί πρός ὅλους. Ὁ ἔπαινος βλάπτει πολύ αὐτούς πού δέν ἔχουν ἰσχυρές πνευματικές ἀντιστάσεις. Τούς δημιουργοῦν κενοδοξία καί τούς τρέφουν τόν ἐγωισμό.

«Ἐγώ ἐπειδή ἤμουν μικρός πού πῆγα στό Ἅγιον Ὄρος», διηγεῖται ὁ ἅγιος Πορφύριος, «δέν ἤξερα καθόλου τήν λέξη «μπράβο!». Οἱ γέροντες δέν μοῦ ἔλεγαν ποτέ «μπράβο!» ἔστω καί ἄν ἔκανα κάτι καλό. Τώρα οἱ γονεῖς καί οἱ δάσκαλοι στά παιδιά τους ὅλο μπράβο λένε. Αὐτά μεγαλώνουν μέ τά μπράβο καί ὅλες τίς ἀνέσεις, ὅ,τι θέλουν τό ἔχουν, καί γίνονται μεγάλοι ἐγωιστές. Ἄντε μετά νά ταπεινωθοῦν. Αὐτά μᾶς τά ἔμαθαν αὐτοί μέ τίς μοντέρνες ψυχολογίες τῆς Δύσεως. Στά παιδιά ὁ ἔπαινος κάνει κακόν. Ὅποιος μᾶς ἐπαινεῖ μᾶς πλανάει καί μᾶς χαλάει τούς δρόμους τῆς ζωῆς μας. Πόσο σοφά εἶναι τά λόγια τοῦ Θεοῦ! Ὁ ἔπαινος δέν προετοιμάζει τά παιδιά γιά καμιά δυσκολία. Τά παιδιά βγαίνουν ἀπροσάρμοστα, τά χάνουν καί τελικά ἀποτυγχάνουν. Στό μικρό παιδάκι λένε ὅλο ἐπαινετικά λόγια. Μήν τό μαλώσομε. Μήν τοῦ ἐναντιωθοῦμε. Μήν τό πιέσομε τό παιδί. Μαθαίνει ὅμως ἔτσι καί δέν μπορεῖ νά ἀντιδράσει σωστά καί στήν πιό μικρή δυσκολία. Μόλις κάποιος τοῦ ἐναντιωθεῖ, τσακίζεται, δέν ἔχει σθένος. Οἱ γονεῖς εὐθύνονται πρῶτοι γιά τήν ἀποτυχίαν τῶν παιδιῶν στήν ζωή καί οἱ δάσκαλοι καί οἱ καθηγητές μετά. Τά ἐπαινοῦν διαρκῶς. Τούς λένε ἐγωιστικά λόγια, δέν τά φέρνουν στό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Τά ἀποξενώνουν ἀπό τήν Ἐκκλησία. Τά παιδιά μέ τούς συνεχεῖς ἐπαίνους δέν οἰκοδομοῦνται. Γίνονται ἐγωιστές καί κενόδοξοι. Θά θέλουν σέ ὅλην τους τή ζωή νά τούς ἐπαινοῦν ὅλοι διαρκῶς, ἔστω κι ἄν τούς λένε ψέματα. Τά παιδιά ὅταν τά ἐπαινεῖς συνεχῶς χωρίς διάκριση, τά πειράζει ὁ ἀντίθετος, ὁ πειρασμός. Τούς ξεσηκώνει τό μυαλό μέ τόν ἐγωισμό. Συνηθισμένα ἀπό μικρά στούς ἐπαίνους ἀπό γονεῖς καί δασκάλους, προχωροῦν ἴσως στά γράμματα, ἀλλά τί τό ὤφελος; Στήν ζωήν θά βγοῦν ἐγωιστές καί ὄχι χριστιανοί. Οἱ ἐγωιστές δέν μποροῦν νά εἶναι ποτέ χριστιανοί. Ἡ θρησκεία μας... θέλει τά παιδιά ἀπό μικρά νά μαθαίνουν τήν ἀλήθεια... «Γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς»[66]. Ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ τονίζει ὅτι ἅμα ἐπαινεῖς ἕναν ἄνθρωπον, τόν κάνεις ἐγωιστή. Ὁ ἐγωιστής εἶναι μπερδεμένος, ὁδηγούμενος ὑπό τοῦ διαβόλου καί τοῦ κακοῦ πνεύματος. Πρέπει νά πεῖς τήν ἀλήθεια, νά τήν μάθει ὁ ἄνθρωπος. Ἀλλιῶς τόν ὑποστηρίζεις στήν ἀμορφωσιάν του. Ὅταν πεῖς στόν ἄλλον τήν ἀλήθειαν, αὐτός κατατοπίζεται, προσέχει, ἀκούει καί τούς ἄλλους, ἐγκρατεύεται. Ἔτσι καί στό παιδί νά πεῖς τήν ἀλήθεια. Θά τό μαλώσεις γιά νά κατατοπιστεῖ ὅτι αὐτό πού κάνει δέν εἶναι καλόν. Ποτέ δέν πρέπει νά ἐπαινοῦμε τούς συνανθρώπους μας καί νά τούς κολακεύομε, ἀλλά νά τούς ὁδηγοῦμε στήν ταπείνωση καί στήν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ. Καί οὔτε νά ἐπιζητοῦμεν ἐμεῖς νά μᾶς ἀγαπᾶνε λέγοντας ἐπαίνους στούς ἄλλους. Νά μαθαίνουμε νά ἀγαπᾶμε καί ὄχι νά ζητοῦμε νά μᾶς ἀγαπᾶνε. Νά ἀγαποῦμε ὅλους τούς ἐν Χριστῶ ἀδελφούς ἀνιδιοτελῶς, χωρίς νά περιμένουμε ἐπαίνους καί ἀγάπη ἀπ’ αὐτούς. Ἔτσι νά ὁδηγεῖτε καί τά παιδιά τοῦ σχολείου. Αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ἀλλιῶς γίνονται ἀπροσάρμοστα. Ὅταν λοιπόν ἐμεῖς στό παιδί μέ τούς ἐπαίνους δημιουργοῦμε αὐτό τό ὑπερεγώ, τοῦ φουσκώνουμε τόν ἐγωισμόν, τοῦ κάνουμε μεγάλον κακόν. Τό κάνουμε νά γίνεται πιό ἐπιρρεπές στά διαβολικά πράγματα. Αὐτό κατόρθωσε ὁ διάβολος νά κάνει. Ἔκανε τήν γῆ λαβύρινθο γιά νά μήν μποροῦμε νά συννενοηθοῦμε μεταξύ μας. Τί εἶναι αὐτόν πού πάθαμε καί δέν τό καταλάβαμε; Βλέπετε πῶς πλανηθήκαμε; Καταντήσαμε τήν γῆ μας καί τήν ἐποχή μας σωστό ψυχιατρεῖο καί δέν καταλαβαίνουμε τί μᾶς φταίει»[67].

Στή συνέχεια θά ἀναλύσουμε λίγο περισσότερα τά τόσο σημαντικά αὐτά διδάγματα τοῦ ὁσίου.

16.             Ὁ ἔπαινος καί ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν.

Ποιά εἶναι ἡ ἐπίδραση τοῦ ἐπαίνου στίς ψυχές τῶν παιδιῶν σύμφωνα μέ τόν ὅσιο Πορφύριο; Ὁ ἔπαινος κάνει τά παιδιά καί τούς νέους ἐγωιστές, ἀπροσάρμοστους καί ἄθεους. Δίδασκε ὁ θεόσοφος Παιδαγωγός Ἅγιος Πορφύριος: «Ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ τονίζει ὅτι, ἅμα ἐπαινεῖς ἕναν ἄνθρωπο, τόν κάνεις ἐγωιστή. Ὁ ἐγωιστής εἶναι ὁ μπερδεμένος, ὁ ὁδηγούμενος ὑπό τοῦ διαβόλου καί τοῦ κακοῦ πνεύματος. Ἔτσι, μεγαλώνοντας μέσα στόν ἐγωισμό, ἡ πρώτη του δουλειά εἶναι ν’ ἀρνεῖται τόν Θεό καί νά εἶναι ἕνας ἐγωιστής ἀπροσάρμοστος μέσα στήν κοινωνία».

Νά γιατί εἶναι ἄρρωστη ἡ κοινωνία μας καί ἄθεα τά παιδιά μας. Ἐπειδή ἀπό τήν βρεφική τους ἡλικία τούς τρέφουμε τόν ἐγωισμό, τήν ὑπερηφάνεια· αὐτά πού εἶναι κορυφαία ἀκαθαρσία καί ἁμαρτία στόν ἄνθρωπο.

Γίνονται ἔτσι τά παιδιά εὐάλωτα στίς δαιμονικές ἐνέργειες καί ὑποχείρια τοῦ πονηροῦ πνεύματος. Ὁ ἔπαινος δημιουργεῖ στό παιδί μία ψεύτικη μεγάλη ἰδέα γιά τόν ἑαυτό του. Αὐτήν τήν ἰδέα οἱ πατέρες τήν ὀνομάζουν οἴηση πού εἶναι ἡ βαθειά ρίζα τοῦ ἐγωισμοῦ καί τῆς ὑπερηφάνειας. Ὁ κόσμος τό ὀνομάζει «ὑπερεγώ».

Δίδασκε ὁ Θεόσοφος σύγχρονος Ἅγιος Πορφύριος: «Ὅταν, λοιπόν, ἐμεῖς στό παιδί μέ τούς ἐπαίνους δημιουργοῦμε αὐτό τό «ὑπερεγώ», τοῦ φουσκώνουμε τόν ἐγωισμό, τοῦ κάνομε μεγάλο κακό. Τό κάνουμε νά γίνεται πιό ἐπιρρεπές στά διαβολικά πράγματα»[68]. Ἀνοίγουμε μέ τά συνεχῆ «μπράβο» καί «κανακέματα» πρός τά παιδιά, τούς «ἀσκούς τοῦ Αἰώλου» καί μετά ἀναρωτιόμαστε γιατί ἔφυγαν ἀπό τήν Ἐκκλησία, τό σπίτι, ἤ γιατί ἔχασαν τήν ὑπακοή, τόν σεβασμό, πού εἶχαν πρός τούς μεγαλυτέρους κ.λ.π.

Ὁ ἔπαινος εἶναι ἕνα ψέμμα γι’ αὐτό καί συνιστᾶ μίμηση τοῦ διαβόλου. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὅ,τι καλό ἔχει τά παιδιά μας εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ καί ὅ,τι καλό ἔκαναν (ἄν ἔκαναν κάτι καλό) εἶναι ἐνέργεια τῆς Θείας Χάρης καί ὄχι ἀποτέλεσμα τῆς δικῆς τους ἱκανότητας καί δυνάμεως. Γιαυτό θά πρέπει νά τά παρακινοῦμε σέ ὅλα νά ζητᾶνε τήν Θεία Βοήθεια καί νά ἐμπιστεύονται τήν Θεία Πρόνοια. «Σ΄ ὅλα τά θέματα νά μάθουν τά παιδιά νά ζητᾶνε τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ»[69]συνιστοῦσε ὁ Ἅγιος Γέροντας.

17.             Ἡ ἐνθάρρυνση τῶν παιδιῶν.

Πῶς, σύμφωνα μέ τόν ὅσιο Πορφύριο, πρέπει νά ἐνθαρρύνουμε τά παιδιά; «Θέλει προσοχή, ὅταν ἐνθαρρύνετε τά παιδιά» δίδασκε ὁ σοφός Ἅγιος καί Παιδαγωγός. «Στό παιδί δέν πρέπει νά λέτε: «Ἐσύ θά τά καταφέρεις, ἐσύ εἶσαι σπουδαῖος, εἶσαι νέος, εἶσαι ἀνδρεῖος, εἶσαι τέλειος!...». Δέν τό ὠφελεῖτε ἔτσι τό παιδί. Μπορεῖτε ὅμως, νά τοῦ πεῖτε νά κάνει προσευχή. Νά τοῦ πεῖτε: «Παιδί μου, τά χαρίσματα πού ἔχεις, ὁ Θεός σοῦ τά ἔδωσε. Προσευχήσου νά σοῦ δώσει ὁ Θεός τήν χάρι Του». Τοῦτο δῶ εἶναι τό τέλειο»[70].

Ἄν κάνει κάτι καλό, νά μήν τό ἐπαινοῦμε αὐτονομημένα, ἀλλά νά δοξάζουμε τό Θεό πού τό βοήθησε. Ἐπίσης νά τό παρακινοῦμε καί ἐκεῖνο νά δοξάσει καί νά εὐχαριστήσει τόν Θεό, ὁ Ὁποῖος καταδέχθηκε νά ἐνεργήσει μέσα ἀπό αὐτό.

18.             Ἡ ἀπόκρυψη τῆς ἀλήθειας ἀπό τά παιδιά.

Τό νά ἀποκρύπτουμε τήν πραγματικότητα ἀπό τά παιδιά γιά τόν ἑαυτό τους, εἶναι ἀδικία καί ἀτιμία ἀπό μέρους τῶν μεγαλυτέρων, τῶν γονέων καί ὅσων ἄλλων ἐμπλέκονται στήν ἀγωγή. «Πρέπει νά πεῖς τήν ἀλήθεια» δίδασκε ὁ Ἅγιος Γέροντας, «νά τή μάθει ὁ ἄνθρωπος... καί στό παιδί θά πεῖς τήν ἀλήθεια, θά  τό μαλώσεις, γιά νά κατατοπισθεῖ ὅτι αὐτό πού κάνει δέν εἶναι καλό. Τί λέγει ὁ σοφός Σολομών: «Ὅς φείδεται τῆς βακτηρίας, μισεῖ τόν υἱόν αὐτοῦ, ὁ δέ ἀγαπῶν, ἐπιμελῶς παιδεύει»[71]. Ὄχι ὅμως νά τό δέρνεις μέ τή μαγκούρα»[72].

19.             Ἡ ἀθεΐα τῶν νέων ἀποτέλεσμα τῶν ἐπαίνων καί τῆς κακῆς ἀγωγῆς.

Ἡ ἀθεΐα, ἡ ἀσέβεια, ἡ θρασύτης, ἡ σκληρότης, ἡ βλασφημία τῶν παιδιῶν εἶναι, σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Πορφύριο, καρποί τῆς κακῆς ἀγωγῆς.

 «Οἱ γονεῖς» παρατηροῦσε ὁ σοφός καί Ἅγιος Γέροντας «εὐθύνονται πρῶτοι γιά τήν ἀποτυχία τῶν παιδιῶν στή ζωή καί οἱ δάσκαλοι καί οἱ καθηγητές μετά. Τά ἐπαινοῦν διαρκῶς. Τούς λένε ἐγωιστικά λόγια. Δέν τά φέρνουν στό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τ’ ἀποξενώνουν ἀπ’ τήν Ἐκκλησία. Ὅταν μεγαλώσουν λίγο τά παιδιά καί πᾶνε στό σχολεῖο μ’ αὐτό τόν ἐγωισμό, φεύγουν ἀπ’ τή θρησκεία καί τήν περιφρονοῦν, χάνουν τό σεβασμό πρός τόν Θεό, πρός τούς γονεῖς, πρός ὅλους. Γίνονται ἀτίθασα καί σκληρά καί ἄπονα, χωρίς νά σέβονται οὔτε τή θρησκεία, οὔτε τόν Θεό. Βγάλαμε στή ζωή ἐγωιστές καί ὄχι χριστιανούς»[73].

20.             Ἡ εὐθύνη τῆς σύγχρονης ψυχολογίας καί παιδαγωγικῆς.

Μεγάλο μερίδιο εὐθύνης, σύμφωνα μέ τόν Ὅσιο Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη, φέρνει ἡ σύγχρονη ψευτοεπιστήμη, πού διαστρέφει καί δέν οἰκοδομεῖ τά παιδιά. Δρᾶ μέσῳ τῆς διδασκαλίας τῆς ἄθεης ψυχολογίας καί παιδαγωγικῆς.

Ὁ διάβολος κρύβεται πίσω ἀπό «ἐπιστημονικούς» ὅρους. «Ὁ διάβολος» δίδασκε ὁ σοφός Ἅγιος Παιδαγωγός Πορφύριος «κατόρθωσε νά ἐξαφανίσει τόν ἑαυτό του καί νά κάνει τούς ἀνθρώπους νά χρησιμοποιοῦν ἄλλα ὀνόματα. Οἱ γιατροί, οἱ ψυχολόγοι λένε συχνά, ὅταν ἕνας ἄνθρωπος πάσχει: «Ἄ, νεύρωση ἔχεις! Ἄ, ἄγχος ἔχεις!» καί τά τοιαῦτα. Δέν παραδέχονται ὅτι ὁ διάβολος ὑποκινεῖ καί διεγείρει στόν ἄνθρωπο τόν ἐγωισμό. Κι ὅμως ὁ διάβολος ὑπάρχει, εἶναι τό πνεῦμα τοῦ κακοῦ»[74].

Ὁ διάβολος εἶναι ὁ πρῶτος διδάξας τό ψέμμα καί τόν ἔπαινο καί διά τοῦ ἐπαίνου ἔβγαλε τούς Πρωτόπλαστους ἀπό τόν Παράδεισο ὅπως δίδασκε ὁ Ἅγιος Πορφύριος: «Οἱ πρῶτοι ἄνθρωποι, ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα, ἦταν ἁπλοί καί ταπεινοί, γι’ αὐτό ζοῦσαν στόν Παράδεισο. Δέν εἶχαν ἐγωισμό... Μετά...ὁ διάβολος κατόρθωσε μέ τόν ἔπαινο καί τούς ἐπλάνησε. Γεμίσανε ἐγωισμό»[75].

21.            Νά μήν θέλουν τά παιδιά τό «μπράβο».

Τά παιδιά, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου, δέν πρέπει νά ἀκοῦνε τό «μπράβο», οὔτε νά τό θέλουν. «Ὁ ἔπαινος κάνει κούφιο τόν ἄνθρωπο καί διώχνει τή χάρι τοῦ Θεοῦ»[76] ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος. Καί συμπλήρωνε: «Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἔρχεται μόνο μέ τήν ἁγία ταπείνωση»[77]. Καί συμπέραινε: «Πρέπει νά μάθομε στά παιδιά νά ζοῦν ταπεινά καί ἁπλά καί νά μή ζητοῦν τόν ἔπαινο καί τό «μπράβο». Νά τά μάθομε ὅτι ὑπάρχει ἡ ταπείνωση, πού εἶναι ἡ ὑγεία τῆς ζωῆς»[78]...Καί τῆς ψυχῆς καί τοῦ ὅλου ἀνθρώπου, θά τολμούσαμε νά συμπληρώσουμε.

Δ΄. Ἐπίλογος

Σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου, ὅπως προκύπτει ἀπό ὅλα τά ἀνωτέρω,κ ἡ σωστή ἀγωγή τῶν παιδιῶν, οὐσιαστικά εἶναι ἡ σωστή ἀγωγή τῶν γονέων. Ὅσο ἁγιώτεροι εἶναι οἱ γονεῖς, τόσο καλλίτερες προϋποθέσεις ἔχουν γιά μία ἐπιτυχημένη ἀγωγή τῶν παιδιῶν τους.

Εἴθε τά θεόσοφα διδάγματα τοῦ Ἁγίου Παιδαγωγοῦ Γέροντα Πορφύριου νά ἀποτελέσουν ὁδηγητικά σήματα ἀγωγῆς γιά τούς γονεῖς ἀλλά καί ὅλους ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Εἴθε μέ τίς πρεσβεῖες τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου καί Πάντων τῶν Ἁγίων, τό ταπεινό αὐτό πόνημα, νά συμβάλλει στήν κατά Χριστόν ἀγωγή τῶν ἔτσι ὥστε νά μή θρηνοῦμε καθημερινά τραγικά θύματα ἀνάμεσα στούς νέους μας[79], ἀλλά ἀντίθετα νά δοξάζεται τό Πανάγιον Ὄνομα τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ μας, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν!

ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ!

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
http://hristospanagia3.blogspot.gr/ 

[1] Ἰω. 17, 11:«Πάτερ ἅγιε͵ τήρησον αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου ᾧ δέδωκάς μοι͵ ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡμεῖς».

[2] Σεβ. Μητρ. Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου, Ὁ Γέροντας Πορφύριος καί ἡ σχέση του μέ τήν Κρήτη στό: Πρακτικά Διορθόδοξου Μοναστικοῦ Συνεδρίου: Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008.

[3] Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2006⁷, σ.420 στό: Πρωτ. Γεωργίου Εὐθυμίου, Ὁ Γέρων Πορφύριος ὡς πνευματικός πατήρ, πού βρίσκεται στό: Πρακτικά Διορθόδοξου Μοναστικοῦ Συνεδρίου: Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Ὁρόσημο ἁγιότητος στό σύγχρονο κόσμο, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008, σελ. 272

[4] Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2006⁷, σ.420 στό: Πρωτ. Γεωργίου Εὐθυμίου, Ὁ Γέρων Πορφύριος ὡς πνευματικός πατήρ, πού βρίσκεται στό: Πρακτικά Διορθόδοξου Μοναστικοῦ Συνεδρίου: Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Ὁρόσημο ἁγιότητος στό σύγχρονο κόσμο, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008, σελ. 272

[5] Γέροντος Πορφυρίου Καυ  uσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2006⁷, σ. 415 κ. ἑξ. στό: Πρωτ. Παπαδόπουλου Κωνσταντίνου, Ἀνθρωπολογία καί ἀσκητική τοῦ Γέροντος Πορφυρίου, πού βρίσκεται στό Πρακτικά Διορθόδοξου Μοναστικοῦ Συνεδρίου: Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Ὁρόσημο ἁγιότητος στό σύγχρονο κόσμο, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008, σελ. 215

[6] Πρωτ. Παπαδόπουλου Κωνσταντίνου, Ἀνθρωπολογία καί ἀσκητική τοῦ Γέροντος Πορφυρίου, στό Πρακτικά Διορθόδοξου Μοναστικοῦ Συνεδρίου: Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Ὁρόσημο ἁγιότητος στό σύγχρονο κόσμο, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008, σελ. 215.

[7] Τζαβάρα Ἀναστασίου, Ἀναμνήσεις ἀπό τόν Γέροντα Πορφύριο¹¹, σελ. 166.

[8] Τζαβάρα Ἀναστασίου, Ἀναμνήσεις ἀπό τόν Γέροντα Πορφύριο¹¹, σελ. 167.

[9]Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[10] «Ανθολόγιο συμβουλών» Γέροντος Πορφυρίου,

Έκδ. Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος, Μήλεσι Αττικής

[11] Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2003¹, σ.406-10.

[12] Πρωτ. Παπαδόπουλου Κωνσταντίνου, Ἀνθρωπολογία καί ἀσκητική τοῦ Γέροντος Πορφυρίου, στό Πρακτικά Διορθόδοξου Μοναστικοῦ Συνεδρίου: Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Ὁρόσημο ἁγιότητος στό σύγχρονο κόσμο, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008, σελ. 215.

[13] Ἀνθολόγιο, σελ. 69.

[14] Συνομιλία γιά τόν Ἅγιο Πορφύριο μέ τόν κ. Γ. Ἀρβανίτη(στενό συνεργάτη τοῦ Ἁγίου) στό Μήλεσι στίς 17-2-2015. Ἡ συνομιλία εἶναι δημοσιευμένη 1)στό Ἱστολόγιο http://hristospanagia3.blogspot.gr/ καί 2)στήν Ἱστοσελίδα: http://www.hristospanagia.gr/  μέ τίτλο Συνομιλία γιά τόν Ἅγιο Πορφύριο μέ τόν κ. Γ. Ἀρβανίτη_mp3 στίς ἡλεκτρονικές διευθύνσεις http://hristospanagia3.blogspot.gr/2015/03/mp3_28.html καί  http://www.hristospanagia.gr/?p=39473 ἀντίστοιχα.

[15] Σεβ. Μητρ. Νεοφύτου καί Μπάτσκας κ. Εἰρηναίου, Ἡ πνευματική σχέση τοῦ Γέρ. Πορφυρίου μέ τόν Σερβικό λαό, στό Πρακτικά Διορθόδοξου Μοναστικοῦ Συνεδρίου: Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Ὁρόσημο ἁγιότητος στό σύγχρονο κόσμο, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008, σελ. 296.

[16] Ἀπὸ τὸ βιβλίο “Ἡ θεϊκὴ φλόγα ποὺ ἄναψε στὴν καρδιά μου ὁ Γέρων Πορφύριος“ , http://www.porphyrios.net/%ce%b3%ce%b9%e1%bd%b0-%cf%84%e1%bd%b4%ce%bd-%e1%bc%80%cf%80%cf%8c%ce%bb%ce%b1%cf%85%cf%83%ce%b7-%cf%84%e1%bf%b6%ce%bd-%e1%bc%80%ce%bd%ce%b8%cf%81%cf%89%cf%80%ce%af%ce%bd%cf%89%ce%bd-%e1%bc%a1%ce%b4/

[17] Κωστάκου Ἄννας, Συνομιλώντας μέ τόν Γέροντα Πορφύριο, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2012, σελ. 70.

[18] Λαμπρόπουλου Παρασκευᾶ, Ὅσα ἔζησα κοντά στόν Ἅγιο Πορφύριο, Ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2015, σελ. 81.

[19] Οἱ ἐπιστήμονες σήμερα προβληματίζονται γιά τίς ἐπιπτώσεις πού ὑπάρχουν στά «παιδιά τοῦ σωλήνα». Βλ. Η. Δ. Δελλαγραμμάτικα, Ἀναπλ. Καθηγητ. Παιδιατρικῆς καί Νεογνολογίας, Ἐξωσωματική Γονιμοποίηση, Νεογνολογική ἄποψη, στόν τόμο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Παιδιατρικῆς, 2001, Διαγνωστικά καί Θεραπευτικά προβλήματα, Β΄ Παιδιατρική Κλινική Παν. Ἀθηνῶν, σ. 120. Βλ. καί Βασ. Γ. Φανάρα, Ὑποβοηθούμενη Ἀναπαραγωγή, Ἠθικοκοινωνική Προσέγγιση, Θεσσαλονίκη 2000, σ. 88, ὑποσ. 50. (Στό: Κωστάκου Ἄννας, Συνομιλώντας μέ τόν Γέροντα Πορφύριο, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2012, σελ. 99).

[20] Κωστάκου Ἄννας, Συνομιλώντας μέ τόν Γέροντα Πορφύριο, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2012, σελ. 98-99.

[21] Ἀνθολόγιο, σελ. 408.

[22]Ἀνθολόγιο σελ. 410.

[23] Λαμπρόπουλου Παρασκευᾶ, Ὅσα ἔζησα κοντά στόν Ἅγιο Πορφύριο, Ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2015, σελ. 74. Σχόλιο δικό μας: Ποῦ εἶναι οἱ Μεταπατερικοί, «μοντέρνοι » θεολόγοι» ἤ καί «Πνευματικοί» καί οἱ ὑποστηρικτές τῆς ἀποφυγῆς τεκνογονίας ὅπως τό Περιοδικό «Σύναξις»;

[24] Ἁγ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ: «Κακία ἐστίν ἡ ἐσφαλμένη κρίσις τῶν νοημάτων, ᾗ ἐπακολουθεῖ ἡ παράχρησις τῶν πραγμάτων. Οἷον ὡς ἐπί τῆς γυναικός, ἡ ὀρθή κρίσις τῆς συνουσίας ὁ σκοπός ἐστι τῆς παιδοποιίας. Ὁ οὖν εἰς τήν ἠδονήν ἀποβλεψάμενος ἐσφάλη περί τήν κρίσιν, τό μή καλόν ὡς καλόν ἡγησάμενος. Ὁ γοῦν τοιοῦτος παραχρῆται γυναικί συνουσιαζόμενος».

Δηλαδή: «Κακία εἶναι ἡ ἐσφαλμένη κρίση τῶν νοημάτων, ἡ ὁποία ἔχει σάν ἐπακόλουθο τήν κακή χρησιμοποίηση τῶν πραγμάτων. Ὅπως, γιά παράδειγμα, στήν περίπτωση τῆς σχέσεως μέ γυναίκα, ἡ ὀρθή κρίση τῆς συζυγικῆς σχέσεως εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἀποκτήσεως παιδιῶν. Ἐκεῖνος πού ἀπέβλεψε στήν ἡδονή, ἔσφαλε στήν κρίση του, διότι θεώρησε σάν καλό ἐκεῖνο πού δέν εἶναι καλό. Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν μέ κρίση παρόμοια, ἐρχόμενος σέ σωματική σχέση μέ τήν γυναίκα του, κάνει κακή χρησιμοποίηση τοῦ πράγματος». Κεφάλαια περί ἀγάπης Ἑκατοντάδα Β΄,17,PG90,989ΑΒ.

[25] Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων Λόγος 1ος,1, παρ.22, ἔκδ. Π. Χρήστου, Γρηγορίου Παλαμᾶ Συγγράμματα, τόμ. 2, σ. 112: «Ὡς γάρ ἡ ἐπί παιδοποιΐᾳ κατά τούς νομίμους τῶν γάμων ἡδονή θεῖον Θεοῦ δῶρον, ἥκιστ' ἄν κληθείῃ, σαρκικόν γάρ καί φύσεως, ἀλλ' οὐ χάριτος δῶρον, καίτοι τήν φύσιν ὁ Θεός ἐποίησεν·...».

Δηλαδή: «Ὅπως, δηλαδή, ἐλάχιστα θά μποροῦσε νά ὀνομαστεῖ δῶρο Θεοῦ ἡ κατά τούς νομίμους γάμους ἡδονή πρός παιδοποιία, διότι εἶναι σαρκικό καί φυσικό δῶρο, ὄχι δέ ἐκ χάριτος, μολονότι ὁ Θεός ἔπλασε τήν φύση·...»

[26] Κωστάκου Ἄννας, Συνομιλώντας μέ τόν Γέροντα Πορφύριο, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2012, σελ. 67. Στό ἴδιο:  «Ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, (πού εἶναι καί ἡ μόνη ἀληθινή Ἐκκλησία), καταδίκασε τήν ἰδέα ὅτι ὁ γάμος μολύνει. Γι’ αὐτό, ἐν ἀντιθέσει πρός τούς λατίνους, ἐπιτρέπει τήν ἱερωσύνη στούς ἐγγάμους χριστιανούς. Ὁ Ἀπ. Παῦλος γράφει: «Τίμιος ὁ γάμος ἐν πᾶσι καί ἡ κοίτη ἀμίαντος» (Ἑβρ. 13, 4). Καί ὁ ΝΑ΄ Ἀποστολικός Κανών ἐλέγχει αὐτούς πού βδελύσσονται τόν γάμο ξεχνώντας ὅτι ὁ Θεός ἔκαμε τά πάντα καλά λίαν καί τόν ἄνθρωπο «ἄρσεν καί θῆλυ. Σχετικοί κανόνες εἶναι καί ὁ Ε΄ Ἀποστολικός καί Α΄ τῆς ἐν Γάγγρᾳ τοπικῆς Συνόδου».

[27]  Κωστάκου Ἄννας, Συνομιλώντας μέ τόν Γέροντα Πορφύριο, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2012, σελ. 67.

[28] Γεν. 1, 31: «Καί εἶδεν ὁ Θεός τά πάντα, ὅσα ἐποίησε, καί ἰδού καλά λίαν».

[29] Κωστάκου Ἄννας, Συνομιλώντας μέ τόν Γέροντα Πορφύριο, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2012, σελ. 69-70.

[30] Λαμπρόπουλου Παρασκευᾶ, Ὅσα ἔζησα κοντά στόν Ἅγιο Πορφύριο, Ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2015, σελ. 74-75.

[31] Λαμπρόπουλου Παρασκευᾶ, Ὅσα ἔζησα κοντά στόν Ἅγιο Πορφύριο, Ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2015, σελ. 75.

[32] Περισσότερα βλ. στό: Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου, Ἡ κατάθλιψη καί τά πάθη- Τί εἶναι καί πῶς θεραπεύονται.

[33] Λαμπρόπουλου Παρασκευᾶ, Ὅσα ἔζησα κοντά στόν Ἅγιο Πορφύριο, Ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2015, σελ. 75.

[34] Λαμπρόπουλου Παρασκευᾶ, Ὅσα ἔζησα κοντά στόν Ἅγιο Πορφύριο, Ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2015, σελ. 75-76.

[35] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[36] Τζαβάρα Ἀναστασίου, Ἀναμνήσεις ἀπό τόν Γέροντα Πορφύριο¹¹, σελ. 167.

[37] [37] Καλλιάτσου Ἀνάργυρου, Ὁ Πατήρ Πορφύριος: Ὁ Διορατικός, Ὁ Προορατικός, Ὁ Ἰαματικός.

[38] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[39] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[40] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[41]  Ἐφ. 5,32.

[42] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[43] Λαμπρόπουλου Παρασκευᾶ, Ὅσα ἔζησα κοντά στόν Ἅγιο Πορφύριο, Ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2015, σελ. 71-72.

[44] Βλ. παραπάνω στό ὑποκεφάλαιο 1: Πότε ἀρχίζει καί πόσο διαρκεῖ ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν.

[45] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[46] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[47] Ἀνθολόγιο, σελ. 166-7.

[48] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[49] Βίος καί Λόγοι Ζ΄, σελ. 571.

[50] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[51] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[52] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[53] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[54] Τζαβάρα Ἀναστασίου, Ἀναμνήσεις ἀπό τόν Γέροντα Πορφύριο¹¹, σελ. 169.

[55] Πορφυρίας Μοναχῆς, Μαθητεία στόν Γέροντα Πορφύριο, Μήλεσι 2012, σελ. 107-108

[56] Πρβλ. Παρ. 13, 24 :«ὅς φείδεται τῆς βακτηρίας μισεῖ τόν υἱόν αὐτοῦ».

[57] Πορφυρίας Μοναχῆς, Μαθητεία στόν Γέροντα Πορφύριο, Μήλεσι 2012, σελ. 107-108. Ὁ Γέροντας προφανῶς ἀναφέρεται σέ μία παιδαγωγική τιμωρία πού γίνεται μέ ἀγάπη καί χωρίς προσωπική ὀργή τοῦ τιμωροῦ-παιδαγωγοῦ. Ἡ τιμωρία πού γίνεται ἀπό προσωπική ὀργή τοῦ τιμωροῦ-παιδαγωγοῦ καί ὄχι ἀπό ἀγάπη γιά τήν διόρθωση τοῦ παιδαγωγουμένου προκαλεῖ τήν ἀντίδραση τοῦ μαθητοῦ καί φέρνει τό ἀντίθετο ἀποτέλεσμα.

[58] Παταπίου Μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου, Ὅσιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης, σελ. 74.

[59] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[60] Βλ. Μητρ. Μόρφου Νεόφυτος: Ἡ Ἀγωγή τῶν Παιδιῶν κατά τούς Σύγχρονους Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας, https://www.youtube.com/watch?v=g3eUxUCk4Lw (στό 43.30 λεπτό)-Προσβάθηκε τήν 2-9-2022.

[61] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[62] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[63] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[64] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[65] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία.

[66] Ἰω. 8, 32.

[67] Μητροπολίτης Μόρφου: Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τούς σύγχρονους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας (ΒΙΝΤΕΟ), http://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/item/79693. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία. Βλ.  στό: Ἁγίου Πορφυρίου, Βίος καί Λόγοι, ἔκδοση Ζ΄, σελ. 437-442.

[68] Ὅ.π., σελ. 442.

[69] Ὅ.π., σελ. 437.

[70] Ὅ.π., σελ. 437.

[71] Παρ. 13, 24.

[72] Ἁγίου Πορφυρίου, Βίος καί Λόγοι, ἔκδοση Ζ΄, σελ. 439.

[73] Ὅ.π., σελ. 437-438.

[74] Ὅ.π., σελ. 443.

[75] Ὅ.π., σελ. 442.

[76] Ὅ.π., σελ. 441.

[77] Ὅ.π., σελ. 441.

[78] Ὅ.π., σελ. 443-444.

[79] Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου, Γιατί οἱ νέοι φεύγουν ἀπό τήν Ἐκκλησία; Ἀπαντᾶ ὁ Ἅγιος Πορφύριος, http://www.hristospanagia.gr/?p=21168.